Adli Psikiyatri hakkında ne biliyoruz?

Adli Psikiyatri Nedir? Çalışma alanları nelerdir? Yargılama hüküm ve infaz sürecinde adli psikiyatrinin ne tür işlevleri vardır?

Adli psikiyatri; adli tıp ve psikiyatri dallarının yasal sorunlar karşısında birlikte ele alındığı farklı bir uzmanlık alanıdır. Bir suç ya da hukuksal bir işlem sırasında kişilerin irade, şuur ve hareket serbestisi ile olayları değerlendirip onlardan sağlıklı sonuçlara varabilme yeteneğinin sağlıklı olması gerekmektedir.

Bu değerlendirme adli psikiyatri tarafından yapılmaktadır. Adli psikiyatrinin alanları ceza ehliyeti-sorumluluğu, hukuki ehliyet, travma sonrası psikolojik değerlendirme içeren adli raporlar olarak özetlenebilir.

Adli psikiyatri polikliniği Ayaktan Tedavi Ünitesi Komplesinde kendisine ait poliklinik binasında hafta içinde mesai saatlerinde adli psikiyatri hizmetlerini sunar.

Bu hizmetler arasında arasın da tutuklu hastalarda psikiyatrik bozuklukların tanı, tedavi ve izleme hizmetlerinin sunulması, mahkemelerden yönlendirilen kişiler için adli bilirkişilik hizmeti sunulması, noterlik tarafından talep edilen bilirkişilik hizmeti sunma, sosyal şifa muayenelerinin yapılması vs. gibi hizmetler mevcuttur. Tedavi ekibini adli psikiyatri birimine bağlı deneyimli psikiyatri uzman ve onların denetiminde çalışan asistanları, psikologlar, sosyal hizmet uzmanları ve psikiyatri hemşireleri oluşturmaktadır.

Hukuki Çalışma Alanları

Algılama ve davranışı yönlendirme yeteneğinin bilirkişi veya uzman görüşü alınmasını 2253 sayılı kanun zorunlu kılmış, onun yerine geçen 5395 sayılı kanun ise konuyu yargı organının takdirine bırakmıştır.

1- CEZA ve GÜVENLİK HUKUKU YÖNÜNDEN:

A- Sanığın Ceza Sorumluluğunu Azaltan veya Kaldıran Nedenler:

    1- Yaş küçüklüğü (Türk Ceza Kanunu 31.md)
    2- Akıl hastalığı (TCK 32,57. md. , ETCK 46,47. md.)
    3- Sağır ve dilsizlik (TCK 33. md. , ETCK 57,58. md.)
    4- Geçici bir neden veya irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisi (TCK 34.md.        ,ETCK 48. md.)
    5- Cebir, şiddet, korkutma ve tehdit altında suç işlenmesi (TCK 28. md.)
    6- Haksız tahrik(TCK 29. md., ETCK 51.md.)
    7- Uyuşturucu kullanmada bağımlılık(TCK191,57/7. md., ETCK 404/4. md.)
    8- Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri(TCK 57. md.)
    9- Özel tehlikeli suçlular(TCK 58. md.)

B- Mağdurun Durumu:

    1- Algılama yeteneği gelişmemiş olan veya ortadan kaldırılan kişinin intihara yönlendirilmesi(TCK 84/4. md.)
    2- Yaralama ve işkence suçlarının; algılama yeteneğinin bozulmasına, duyu ve organlardan birinin işlevinin sürekli zayıflamasına veya yitirilmesine sebep olması(TCK 86, 87, 89, 94, 95. md.)
    3- Yaralama, işkence ve eziyet suçlarının “…ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan karşı işlenmiş…” bulunması(TCK 86, 94, 96. md.)
    4- Çocuğu düşürtülen kadının”…ruh sağlığı bakımından bir zarara…” uğramış olması(TCK 99/3-4. md.)
    5- Kişinin kendisine karşı işlenen cinsel saldırı suçuna karşı beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olup olmadığı(TCK 102/3a. md., ETCK 416. md.)
    6- Çocuğun 15 yaşını tamamlamamış veya tamamlamış olmakla beraber kendisine karşı işlenen cinsel istismar eyleminin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğinin gelişmiş olup olmadığı(TCK 102/1-a, 4. md., ETCK 414/2. md.9
    7- Cinsel saldırı ve ocuğun cinsel istismarı suçları sonucunda mağdurun “…ruh sağlığının bozulması…”(TCK 102/., 103/6. md.)
    8- Tehdit(TCK 106. md.)
    9- Yağma suçunun “…ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kişiye karşı…” işlenmiş bulunması(TCK149/1-e md.)

C- Yargılama Sürecinde:

1-      “…akıl hastalığı ve akıl zayıflığı nedeniyle tanıklıktan çekinmenin önemini anlayabilecek durumda olmayanın tanıklıktan çekinmesi(CMK 45/2. md.), akıl hastasının tanıklıktan çekinme sebepleriyle muayeneden veya vücuttan örnek alınmasından çekinmesi(CMK76/4. md.)
2-      Ayırt etme gücüne sahip olmaması nedeniyle yeminin niteliğini kavrayamayan şahide yemin ettirilmemesi(CMK 50/1-b md.)
3-      Kendisini savunamayacak düzeyde malul olan şüpheli veya sanığa müdafi tayini(CMK 150/2 md.)
4-      Meramını ifade edemeyecek şekilde malul olan mağdur için vekil görevlendirilmesi(CMK 234/b-6-2 md.)
5-      İşlenen suçun etkisiyle psikolojisi bozulmuş mağdurun dinlenmesi(CMK 236/2,3)

D- Hükümlülük ve Cezanın İnfazı Aşamasında:

1-      Akıl hastalığına tutulan hükümlünün durumu(5225 sayılı infaz kanunu 16. md.)
2-      Hapsedilme ve diğer nedenlerden kaynaklanan akıl dışında ruhsal rahatsızlığı olan hükümlünün cezasının infazı(infaz kanunu 18. md.)
3-      Cumhurbaşkanınca hükümlünün affı(anayasa 104. md.)

E-Güvenlik ve Esenlik Amacı

    Polis; bir kurumda tedavi, eğitim ve ıslahı amacı ile, toplum için tehlike teşkil eden akıl hastası, uyuşturucu madde veya alkol bağımlısı serseri… kişileri yakalar ve gerekli kanuni işlemi yapar(2559 sayılı polis vazife ve selahiyet kanunu 13. md.)

2- ÖZEL HUKUK YÖNÜNDEN:

A-Ehliyet:

1-      Hak ehliyeti, fiil ehliyeti, fiil ehliyetsizliği(TMK 8-16 md.)

B- Evlenme,boşanma:

1-      Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar evlenemez(TMK 125 md.)
2-      Akıl hastaları evlenmelerinde tıbbi sakınca bulunmadığı resmi sağlık raporuyla anlaşılmadıkça evlenemez(TMK 133md.)
3-      Evlenme sırasında kişinin sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması evlenmenin mutlak butlanı sebebi(TMK 142 md.)
4-      Evlenme sırasında kişinin evlenmeye engel olacak şekilde derecede akıl hastalığının bulunması mutlak butlan sebebi(TMK 142/3)
5-      Eşlerden birinin akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş açısından çekilmez hale gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir(TMK 165. md.)

C- Vesayet:

1-      Akıl hastalığı ve akıl zayıflığı(TMK 405. md.)
2-      Savurganlık, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim(TMK 406. md.)
3-      Akıl hastalığı ve akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak sağlık kurulu raporu üzerine karar verilir(TMK 409 md.)
4-      Alkol ve uyuşturucu bağımlılığının tespitinde tıbbi rapor gereğinden söz edilmemiştir. Gerekli değimlidir?
5-      Koruma amacıyla özgürlüğün kısıtlanması(TMK 432. md.) ve sağlık raporu zorunluluğu(TMK 436. md.)

D- Borçlar Kanunu:

1-      İkrah(bk29. md.)
2-      Temsil yetkisi, medeni hakları kullanma ehliyetinin kaybı ile sona erer(BK 35. md.)
3-      Temyiz kudretini haiz olmayanların veya geçici olarak kaybedenlerin sorumluluğu(BK 54. md.)