Bir ağaca bakalım. Ağacın içinde bir tezgâh çalışıyor. Orada manevî bir fabrika var. Ağacı kestiğimizde böyle bir fabrikaya rastlamıyoruz ama o ağacın dallarından asılan meyveler “biz bu fabrikanın mahsulleriyiz” diyorlar.

İşte ağacın maddesi olan odundan öte, onda bir manevi fabrika faaliyet gösteriyor. Bu odun maddesi ağacın zahiri, fabrika ise batınıdır; beden ve ruh gibi.. Ve o batınî fabrika bu ağaçtan, onun zahirinden daha harikadır; ruhumuzun bedenimizden daha mükemmel olması gibi.

Bir makalede okumuştum: Ağacın içinde, kökten tâ en üst yapraklara, meyvelere kadar uzanan su boruları var. Bir tanesinin eni milimetrenin yüzde ikisi kadar; 0.02 mm. Kökün emdiği sular bu ince borularla  ağacın en üstüne kadar gidiyor.

Üstad Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri bu su pompalaması ameliyesinin manevî asansörler ile yapıldığını ifade ediyor. Asansörü yukarı çıkaran elektrik enerjisi yerine burada da akıl almaz bir enerji iş görmektedir; hem de yer çekimine rağmen. Bu büyük engeli aşıp suyu en yukarıdaki yaprakların imdadına yetiştirmek, o incecik damarların işi değil.

Elektrik telleri gibi, bu damarlar da bir kuvvetin nakline vesile olmaktalar. Bu kuvvet, dünyayı güneş etrafında gezdiren kuvvettir; bu kuvvet, gezegenleri döndüren kuvvettir ve bu kuvvet, yerdeki bütün cisimleri çekip semaya fırlamalarını engelleyin kuvvettir. Bu kuvvet, insanın bir yükü kaldırmasını, atın, devenin insanı taşımasını, aslanın avını yakalamasını temin eden kuvvettir.

“La havle vela kuvvete illa billah” (Kimsede Allah’ın lütfu ve ihsanı dışında, bir havl ve kuvvet yoktur.) hükmünce, bütün bu kuvvetler Allah’ın yaratmasıyladır, hepsi O'nun bir kudret tecellisidir.

Bunlara Üstad’ın ifadesiyle “fenni bir nam takmak” meselenin izahına yetmiyor. Bizim sadece su sevkiyatı yönüne nazar ettiğimiz bu harika fabrika, ağacın dışından daha mükemmeldir. Biz bu manevi fabrikayı göremiyoruz da, ağacın yaprağına, çiçeğine bakmakla yetiniyoruz.