"...Ve bütün masnuatta gayet hassas mizanlarla âzâlarını yerleştiren, mikroptan gergedana, sinekten simurga kuşuna, bir çiçekli nebattan milyarlar, trilyonlarla çiçekler açan bahar çiçeğine kadar, israfsız ölçülerle bir tenasüp, bir muvazene, bir intizam ve bir cemâl içinde masnuatı bir hüsn-ü sanat yapan..." (Şualar, 11. Şua, Yedinci Mes'ele)

Simurg(a) (Farsça'da), Anka (Arapça'da) veya Zümrüd-ü Anka (veya Simurg-u Anka) (Türkçe'de) kuşu gerçekte var olmayıp masallarda adı geçen efsanevi kuştur. Tasavvufta insan-ı kâmil yerine kullanılan bir semboldür. Ulaşılması çok zor durumları ifade etmek için de kullanılmıştır.

12. asrın mühim alim ve evliyalarından Ferîdüddîn Attâr’a ait meşhur bir tasavvufî eser olan "Mantıku’t-Tayr" adlı eserde, "Simurg", hakikati arayan ruhların son noktada kendilerini ve varlıklarını aşıp hakikatin ta kendisi olduğunu fark etmelerini anlatan sembolik bir figürdür.

Bu misalde simurg kuşunun kullanılması ise, açıkça büyüklüğü kastedildiği görünmektedir.

Bununla birlikte büyük boyutlu, çok renkli, uzun kuyruklu ve son derece gösterişli bir kuş olması Simurg’un biçimsel özelliğidir. Bu biçimsel özelliklerinin mitolojik kuşa yüklenen anlamlar çerçevesinde oluşturulmuş olduğu anlaşılmaktadır.

Kuşun büyük olması uzak yerlere (Kaf Dağına) gidebilmesini, ayak ve pençelerinin kuvvetli olması insanları taşıyabilmesini, çok renkli ve süslü oluşu estetik açıdan güzel görünmesini sağlamaktadır. Birçok kuşun birleşiminden oluşması ise kuşlarda bulunan pek çok farklı niteliği edinmiş olduğunu sembolize etmektedir.

Üstad Bediüzzaman Said Nursi bu mitolojik kuşun mükemmel biçimsel yönüne vurgu yapmak için örnek olarak vermiş olabilir.

Mesela, tavus kuşunun mükemmel bir renk cümbüşüne sahip olması, destansı ve harika ötesi bir kuş olduğunu gösterir. Bu da Allah’ın bir kudret mucizesidir, âdeta efsanevi bir özelliğe sahiptir. Tavus kuşunun o çok güzel ve harika desenleri ve renkleri mahluklarda ve zemin yüzünde işleyen hikmet ve adalet ölçülerinin örneklendirilmesinde çok güzel bir örnek teşkil ediyor.

İnsanoğlu böyle harika sanatları zamanla mitolojik bir boyuta sokabiliyor, belki de simurg kuşu bütün kuşları temsil eden mükemmel bir tasvir şekli de olabilir.

Sorularla Risale