5 yaşına kadar çocuklar gerçek ile hayali birbirinden ayıramazlar. 5 yaşına kadar söylenen yalanlar bilinçli değildir. Yine de yalan söylediğini fark ettiğimizde davranışının yanlış olduğunu anlatmalıyız.

6–7 yaşından itibaren hayal ile gerçeği ayırt edeceğinden söylenen yalanlar bilinçli olarak söylenmektedir.

Çocuklar anne-babalarının kızmasından, bağırmasından korktuğu için yalan söyleyebilirler. Ders çalışmadan sınava giren çocuk anne-babasının kızmasından dolayı iyi not aldığını söyleyebilir.

Anne-babalar bazen farkında olmasa bile çocuklarının yalan söylemesi için ortam hazırlayabilirler. Babasının masanın üzerine bıraktığı gözlüğünü yanlışlıkla düşürüp kıran çocuğa babası “bunu sen mi kırdın” suçlamasını karşısında panikleyip korkan çocuk “ben kırmadım” diyerek yalan söyleyebilir.

Anne-babasının yalan söylediğini gören çocuklar da anne-babayı örnek alarak yalan söyleyebilirler. Evde temizlik yaparken pencereden komşusunun geldiğini gören anne zil çalınca “annem evde yok de” derse, annenin bu yanlış davranışını örnek alan çocuk “annem de sıkıştığında yalan söylüyor bende söyleyebilirim” der. Böylece zor kalındığı durumlarda yalan söylenebileceğini düşünür, yalan söylemenin yanlış bir davranış olduğunu öğrenemez.

Seminerimize katılan anne eşinin bir arkadaşının aramasından ve telefon konuşmasını uzatmasından hoşlanmadığı için telefonla arkadaşı tarafından sürekli “evde yok” dedirttiğini anlattı.

Yine bir gün arkadaşının eşine aradığını ve eşinin kendisinin dışarıda olduğunu söyletmiş. Arkadaşı da “yenge yine yalan söylüyorsun, neyse çok önemliydi, o beni arasın” demiş. Kısa süre sonra eşi de arkadaşını aramış. Ben de çocuklarınız bu durumun farkındalar mı diye sordum. Anne de “evet hocam, çocuklar kendilerini çok kötü hissediyorlar ve onların da zaman zaman yalan söyledikleri oluyor. Eşime bani alet etme, çocuklara da kötü örnek oluyoruz diyorum. Eşim anlamak bile istemiyor” dedi.

Buna benzer olaylar pek çok ailede yaşanmaktadır. Acaba bu tür olayları gören ve şahit olan çocuklar neler hisseder, ne düşünürler?
Bu tür olaylara şahit olan çocukların yalan söylemesi normal bir şeydir. “Annem babam söylüyorsa ben de söyleyebilirim” diye düşünür. Doğru davranışı öğrenemez.