Bu hadisle ilgili birkaç noktaya bakmakta fayda vardır:

Hadisi rivayet eden Tirmizî, bunun garip (zayıf) bir rivayet olduğunu, alimler tarafından -isnat zincirindeki- ravilerden birinin -hıfz bakımından- zayıf görüldüğünü, ifade etmiştir. (Tirmizî, Salât 369)

Bu hadis zayıf olmakla beraber, alimler bu hadisle amel etmişlerdir. (a.g.e). Bu husus Tirmizî’nin “zayıf da olsa alimler tarafından kendisiyle amel edilen hadislere değer vermesi” prensibine uygundur.

Trimizî, bu hadisi “Cuma günü cemaatin omuzlarını yararak ilerlemenin mekruh olduğu hakkında” manasına gelen bir başlık altında zikretmiştir. Bu başlık açıkça gösteriyor ki, Tirmizî’ye göre “omuzları yararak ilerlemek...” haram değil, mekruhtur. Bu da -meal olarak- hadiste yer alan “cehenneme giden bir köprü edinir” ifadesinin terhib / şiddetli uyarı niteliğinde bir irşat üslubu olduğunu göstermektedir.

Ahmed b. Hanbel’in bir rivayeti (3/437), Tirmizî rivayetinin aynısıdır. Diğer bir rivayetinde ise (Müsned, 3/417) “imam (minbere) çıktıktan sonra...” ilavesi yer almıştır ki, bu kerahetin o vakte mahsus olduğunu göstermektedir.

Yine İbn Hanbel’in konuyla ilgili rivayet ettiği bir hadisin -mealen- ifadesi şöyledir: Ebu Zahiriye anlatıyor:

Cuma günü Abdullah b. Büsr’ün yanında oturuyordum, Resulullah (a.s.m) hutbe okurken, adamın biri insanların boyunları üzerinden adımlarını atarak / omuzlarını yararak geldi. Bunun üzerine Peygamberimiz (a.s.m) “Otur, insanlara eziyet veriyorsun!” buyurdu. (İbn Hanebl, 4/190).

Hadiste insanların saflarını yararak öndeki saflara gitmekten nehiy / sakındırma vardır. Fakat  bu rivayette yer alan “Resulullah (a.s.m) hutbe okurken” ifadesi, bu kerahetin hutbe okunduğu vakte veya saflarda gidilecek bir boşluk olmadığı zamana mahsus olduğunu göstermektedir.

Bununla beraber, değişik hadis rivayetlerini göz önünde bulunduran  İmam Gazalî ve  İmam Nevevî, Zeynu’l-Irakî gibi bazı alimlere göre, “imam hutbe okurken veya ilerideki saflarda boşluk yokken” kişinin cemaatin omuzlarını yararak ilerideki bir safa yerleşmeye çalışması haramdır. (bk. Tuhfetu’l-Ahvezî, Avnu’l-Mabud, ilgili hadisin şerhi)

Sorularla İslamiyet