Geçen akşam telefonum çaldı karşımda çok telaşlı bir annenin çırpınışları "Mehtap hanım oğlum olmayan şeyler görüyor hastalandı mı, ben şimdi ne yapacağım" önce sakinleştirdikten sonra konuyu anlayabildim. Çocuk 4 yaşında, etrafta böcekler var diyormuş. Bu olayın da vesilesiyle bu hafta çocuklarda davranış bozukluklarını incelemeye çalışacağız.

Davranış bozuklukları çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı, iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkar. Hırçınlık, sinirlilik, saldırganlık, inatçılık, yalan, çalma, küfür gibi davranışlar davranış bozukluklarına girer.
Davranış bozukluğu nasıl tespit edilir?

Yaşa uygunluk: Her yaş grubunun kendine özgü birtakım davranış özellikleri vardır. Bu sebeple öncelikle anne - babalar çocuklarının yaşlarına uygun gelişim özelliklerini bilmek zorundadırlar. Örnek; 4-5 yaş döneminin özelliği çocukların hayal dünyalarının çok geniş olmasıdır. Hayali arkadaşları olabilir. Henüz yalan ile gerçeği ayıramaz bu yüzden bu dönemde anlattıkları yalan olarak kabul edilemez. 11-14 yaş arası söylenen yalan normalden sapan bir davranış olarak karşımıza çıkar.

Yoğunluk: Diğer ölçütümüz bu davranışın yoğunluğudur. Diyelim ki, 5 yaş çocuğunda öfke ve huysuzluk doğalken, bu davranış başkasına fiziki zarar verme şekline dönüşürse, davranış bozukluğu kategorisine girer.

Süreklilik: Çocuğun davranışını uzun süre ısrarlı olarak devam ettirmesidir.

Cinsel Rol-Beklentiler. Çocuğun cinsiyetine uygun hareket etmemesi durumunda dikkat edilmesi gerekir.

Çocuklarda görülen davranış bozuklukları

Bebeklik dönemi uyum bozukluğu

Süt çocukluğu dediğimiz 0-1 yaş gurubu bebeklerde yaşanan uyum bozukluğunun birinci belirtisi kusma şeklinde gözükebiliyor. Bebek hiç neden yokken sürekli kusabiliyor. Bu durum bebek ile annenin ilişkisinin bozulduğuna annenin sürekli gergin olmasına ve çocuğa sevgiyle yaklaşmamasına bağlıdır. Kusma şikâyeti görüldüğünde doktora götürülüp profesyonel yardım alınmalıdır.

Uyum bozukluğunda diğer bir sebep kolik adı verilen sancılardır. Bebek sancıları olduğu için sürekli ağlar. Anne durumu anlamadığı için aç olduğu için ağladığını düşünerek beslemeye başlar bebek de hazımsızlık yaparak sancı daha çok artar. 5-6 ay sonunda bebek ancak bunla baş edebilmeyi öğrenir.

Tırnak yeme

Çocuklarda tırnak yeme ruhsal sıkıntılar ve gerginliklerle baş edilemediğinde görülür. Çocuklarıyla sağlıklı iletişim kuramayan anne-babaların çocuklarında görülen bu davranış bozukluğu önlenmesi ergenliğe kadar sürebilir. Tırnak yeme genelde güven duygusunun eksikliğinden kaynaklanır. Model alma yoluyla da öğrenilebilmektedir. Öncelikle görmezden gelinmeli ve hangi durumlarda tırnak yeme durumunun arttığının tespiti yapılmalıdır.

Çalma

2 yaşındaki bir çocuk için her nesne kendisine aittir. 3 yaş grubu çocuk bazı şeylerin kendisine ait olduğunu bilir ama içinden gelen alma dürtüsüne engel olamaz. Çocukların 7 yaşına kadar kendisine ait olmayan şeyleri almasına çalma denilmez. 8-9 yaşından sonra çalma davranışı bir bozukluk olarak değerlendirilir. Bu durum fiziksel ve ruhsal ihtiyaçları tam olarak karşılanamayan çocuklarda görülen bir davranıştır. Eğer uyarılarınıza rağmen buna engel olamıyorsanız güven eksikliği olan çocuğunuz için uzmandan yardım almanız gereklidir.
 

Parmak emme

1 Yaş çocuklarının hemen hemen yarısı parmaklarını emerler. Genellikle 18. Ay dolaylarında sıklaşan parmak emme davranışı 4 yaşına doğru kaybolması beklenir. Uzmanlar 5-6 yaşına kadar bir sakınca olmadığını ama diş gelişimine etkisi olabileceğini söylerler.
Saldırganlık

Çocuğun davranışı yerine kişiliğine suçlayıcı olmak, davranışlarını gereksiz yere engellemeye çalışmak, onunla alay etmek ve sık sık cezalandırmak saldırganlığa yol açabilir. Evde saldırgan bir tutumu olan birey de çocuk için model oluşturabilir. Böyle bir durumda çocuk hem kendine hem de çevresine karşı saldırgan bir tutum içerisine girebilir. Kendine karşı öfke nöbetleri, saçını çekme, kendini ısırma, kendine vurma gibi. Çevreye karşı ise, elindekini atma. Saldırma, diğer çocukları dövme, oyuncakları kırmak şeklinde tepki gösterebilir.
 

Evden kaçma

Uyum ve davranış bozuklukları içinde en ciddi olanı evden kaçmadır. Anne baba olmanın sorumluluğunu yerine getiremeyen, cehalet ve sefaletin hüküm sürdüğü ailelerde çocukların bir değeri yoktur. İşsiz, alkolik, ruh sağlığı bozuk bir baba akşam ekmek bekleyen karısını ve çocuklarını döverek evi yaşanmaz hâle getirir. Bu tip adamlar çoğu kez evden kaçan çocuğunu arama zahmetine bile katlanmazlar. Tinerci olarak isimlendirilen 'köprü altı çocukları' sosyo-ekonomik seviyesi düşük mutsuz ailelerden gelmektedir.

Evden kaçmanın psikolojik, sosyal ve organik (zihinsel) olmak üzere çeşitli sebepleri vardır. Bazen çocuklar sevilip sevilmediklerini denemek için birkaç saat gözden kaybolur, kuytu bir köşede, bir bodrumda veya arkadaşlarıyla oyuna dalmış olarak bulunur. Okul başarısı düşük, aldığı zayıf karne yüzünden dayak yiyeceğinden korkan çocuklar da evden kaçma eylemine girebilir

Uyum ve Davranış Bozukluları ruh sağlığının tehlikede olduğunun bize sinyalleridir. İlk sinyalleri alan ana-babalar uzmana başvurmalı ve nerelerde yanlışları olduğu konusunda destek almalıdırlar. Bu gün göz ardı ettiğimiz minik sorunlar gelecek dönemlerde çok daha içinden çıkılmaz bir hal alabilir.

Nasıl bir model oluşturduğumuza dikkat edelim. Sevgimizi nasıl aktardığımıza dönüp bakalım. Bizim ne düşündüğümüzden ziyade çocuğumuzun yaşadıklarını nasıl içselleştirdiği önemli...

Milli Gazete