Bediüzzaman, haccın hikmetlerinden tearüfün neticesinde “Tevhid-i efkar”/fikir birliği oluşacağını ifade eder. Tearüfü olmayanların, bilişmeyenlerin, karşılıklı tanışma ve müzakere zeminine girmeyenlerin tevhid-i efkarı/fikir birliği ne kadar sağlıklı olur?

Buradan hareketle, fikir birliği için öncelikle tearüf/bilişmek şart. Haccın hikmetleri içinde iki temel ve onları besleyen dört ana madde daha var ki, bütün bunların mütemmim oluşları tam bir ahenk ve mükemmellik unsurlarıdır.

1-Tearüf+tevhid-i efkar = Siyaset-i aliye-i islamiye,
2-Teavün+teşrik-i mesasi = Maslahat-ı vasıai içtimaiye.

Yukarıda formülüze ettiğimiz bu tablo...

İsmail Berk'in yazısı için TIKLAYINIZ