Günümüzde Dünya nüfusunun hızla artışı, enerji ve gıda kaynaklarının kısıtlı oluşu ve bir kısmının bitmeye yüz tutması dikkate alınacak olunursa, evimizde ve işyerlerimizde birçok alanda israf ve tasarruf mevzusu gün geçtikçe önemli bir hale gelmektedir. Bu yazımızda, enerji, yakıt, gıda, su, giyim, iletişim, ulaşım ve buna benzer birçok alanlarda israf kalemlerinden ve bunları nasıl tasarruf edeceğimizden bahsetmek istiyorum.

Buzdolabı düzeni

Her evde ve işyerinde şahsi olsun umumi olsun mutfakta veya herhangi bir personelin odasında mutlaka buzdolabı bulunur. Özellikle taze sebze ve meyveler çok uzun süre buzdolabında bekletilerek bazen unutularak çürümesine neden olunabilmektedir. Buzdolabına koyduğumuz ne olursa olsun onun dolap ömrünü hesaba katarak ürün çürümeden tüketmemiz gerekir ama maalesef bazen saklanan taze sebze, meyve olsun veya bir başka ürün olsun çürümeye terkedilerek sonunda çöpe atılmaktadır. Bu konuda israfa sebebiyet vermemek adına yerinde ve zamanında dolap içerisindeki ürünler kontrol edilerek çürümesine neden olmadan tüketilmeli, buzdolabı kontrol edilerek daha yüksek enerjide çalışması engellenmeli ve tasarruf sağlanmalıdır.

Kuru gıdaları saklama koşulları

Kuru gıdalar da yaz ve kış mevsimine göre saklama koşulları gerektirmektedir. Kıştan kalan ürünler yaz mevsimine girerken aynı koşullarda saklanması durumunda çabucak bozulması kaçınılmazdır, bu nedenle gerek yaz mevsiminde ve gerekse kış mevsimine dayanıklı ürünleri mevsimine göre saklamak ve tüketmek gerekmektedir. Aksi takdirde bu şekilde israfı engellemek zorlaşmaktadır.

Sebze ve meyve kurutma

Özellikle yazın kurutularak saklanan sebze ve meyveler kışın rahatlıkla tüketilebilmektedir, bu sayede hazır gıdalardan kaçılması kolay olmakta, evde hazırlanan doğal gıdalardan maksimum fayda elde edilmesi sağlanmaktadır.

Sebze ve meyve dondurma

Yazdan kalan sebze ve meyveler elinizin altında çok ise bunları çürütmeden atmak yerine dondurucuda saklayarak muayyen ömürleri çerçevesinde tüketmek en uygunu olacaktır. Özellikle bu amaçla bazı aileler bu sebzelerden dilediğini dondurucuda kendine yetecek kadarını saklayarak her mevsim rahatlıkla tüketmesi ev ekonomisindeki giderlerde tasarruf edilebileceği gibi bu mevsimi dışında hormon takviyesi ile üretilen gıdalardan sakınmış olacaklardır.

Sebze ve meyve muhafazası

Haftada bir veya ihtiyaca binaen pazardan alınan sebze ve meyveler, mevsimine göre serin ve kuru yerde saklanmalıdır, alınan sebze ve meyveler en uygun saklama koşullarında muhafaza edilmeli ve zamanında çürümesine fırsat vermeden tüketilmelidir.  

Ekmek muhafaza dolabı

Ekmek her mutfağın vazgeçilmez nimetidir. Ona her üründen daha fazla ihtimam gösterilmesi gerekir. Atalarımız bölgemizde ekmeğe “nan-ı-aziz” diyerek ona verilen kıymeti ve hürmeti bir şekilde ifade etmişlerdir. Ekmekler yine mevsim şartlarına göre saklanmalı, uzun süre bekletilmeden tüketilmeli, bitmeden yenisi alınmamalıdır, aksi takdirde bayatlayarak insan sağlığına zarar vermesi kaçınılmazıdır, artık onu kurda ve kuşa bile veremezsiniz. Ekmekleri alırken uzun süre dayanıklı olanları tercih etmelidir, gerekirse kurutularak tüketilmesi ömrümü uzatmasına katkı sağladığından tercih edilmelidir. Ekmekler muhafaza dolabında veya buzdolabında serin bir yerde muhafaza edilmeli, zamanında tüketilmeli, eğer elinizin altında fazla kalan ekmek olursa bunları da bayatlamadan kurutarak saklayıp kuşlara ve hayvanlara vermemizde yarar olacaktır. Ama ne olursa olsun ekmeği kesinlikle çöplere atmayalım, nimet olarak adlandırdığımız bu gıdayı eğer çöpe atarsak nimeti veren Allah mutlaka bunun hesabını ya bu dünyada veya ahirette soracağını akıldan çıkarmamak gerekir.     

Kedi ve kuşların rızkı

Gerek ekmek olsun ve gerekse diğer gıdalar olsun eğer bir kedi ve kuş aç olduğu halde bunu yemiyorsa biliniz ki mutlaka bu gıda bayat veya çürümüştür, kuşlara, kedilere veya sair hayvanlara vereceğimiz artık gıdalar çürümeden çöpe gitmeden en azından onlara zamanında yetiştirilmelidir, bu şekilde yapılırsa elimizde fazla kalan gıda çöpe gitmemiş olur. Eğer elimizin altında beslediğimiz evcil hayvan varsa bunlara elinizden geldiğince taze gıdalar verilmeye çalışılmalıdır.

Bozulmadan değerlendirme

Bir gıdayı bozulmasına az kalasıya atmaktansa bunu değerlendirmek en uygunu olanıdır, bu konuda elinizdeki sebze-meyve veya ekmeği hemen dondurucuya atmanız veya kurutmanız en uygunu olacaktır, daha sonra bu gıdaları tüketerek israfı engellemiş, tasarrufu sağlamış oluruz.

Mutfakta su tüketimi

Her geçen gün kıymeti ve önemi artarak devam eden su, hayatın hayatı, mutfağımızın vazgeçilmezi, en çokta burada tüketilmektedir, özellikle bulaşıkta ve temizlikte tüketimi söz konusudur. Bulaşıklar mümkün mertebe en az su ile yıkanmalı ve durulanmalıdır, gerekirse bulaşık makinası ile yıkanması tercih edilmeli, makinanın dolu olmasına dikkat edilerek çalıştırılması enerji ve su tüketimini minimize edecektir.

Banyoda su tüketimi

Su banyoda da önemli bir ihtiyaçtır, bu alanda da gereğinden fazla su tüketilmesi israftır, özellikle banyoda saatlerce kalınarak aşırı su tüketimi bütçenize de zarar verecektir. Su benim, para benim, ödeyen benim, kime ne düşüncesi külliyen bencilliktir, vurdumduymazlıktır, bu toraklara rahmet olarak indirilen, yer altında ve yer üstünde depolanan su rızkımızın ana kaynağıdır, rahmetin tecellisidir, nasıl bunu merhametsizce, hoyratça kullanabiliriz ki, bu rahmet sadece bize ait değil ki, sadece bize de gönderilmiş değil, hepimizin ortak rızkıdır, bu nedenle onu tüketirken çok dikkatli olunması ve israfından kaçınılması elzemdir.

Lavaboda su tüketimi

Su lavabolarımızın da vaz geçilmezi, temizliğin kaynağıdır, günümüzde temizliğin önemi daha da artmış, buna oranda su tüketiminde de artış gözlemek mümkündür, dakikalarca çeşmeyi açık bırakarak el ve yüz yıkamak uygun değildir. Bu konuda tasarrufu artırmak adına gerekirse aç-kapa musluk veya optik- elektronik açılıp kapanan muslukları tercih ederek gereksiz olarak suyun sarf edilmesi engellenmiş olur.  

Tarımsal alanlarda su tüketimi

Tarımsal alanlarda çiftçilerin ürettikleri mahsulat için yağışlı olmayan havalarda ve yazın sulama kaçınılmazdır, ekili tarım arazilerini sulamada mutlaka suyu maksimum tasarrufta kullanabilmek adına yağmurlama veya damla sulama sistemlerini tercih etmeliyiz, çiftçilerin birçoğu hala suyun bolluğundan mıdır, yoksa tembellikten midir nedir bilemiyorum vahşi sulama sistemi ile tarım arazilerini sulamayı tercih etmektedirler. Yağmurlama ve damlama sulama sistemleri su tüketimi azami derece azaltarak büyük tasarruflara kapı aralamaktadır.

Taşıtlarda yakıt israfı

Yakıt da çok ucuz olmamakla birlikte temini için döviz harcayarak ithal etmek zorunda olduğumuz bir gerçektir. Tüketimi mecburi olan böyle dışarıya bağımlı ve pahalı bir üründe iktisat ve tasarruf çok önemlidir. En ufak bir yere özel aracı ile gitmeyi tercih edenler aynı zamanda gün içerisinde hareketten de yoksun kalmaktadırlar. Özellikle pandemi dönemi ile birlikte özel araçların tercih edilir oluşu akaryakıta olan ihtiyacı artırdı. Lüzumsuz yere araç kullanmaktan sakınmalıyız, her bir damla israf edilen yakıt bizim için bir giderdir. Özellikle şehir içindeki yollarımızın dar ve kalabalık oluşu trafikte dur-kalk ve bekleme süresini artırarak yakıt tüketimini artırmaktadır, buna da uzun vadede çözümler aranmalıdır. Ayrıca agresif ve hızlı kullanılan araçlar da akaryakıt tüketimini artıran unsurlar arasında olduğunu unutmamak gerekir.

Temiz ve itinalı kullanımda uzun ömürlü demirbaşlar

Evde işyerinde temiz ve itinalı kullanılan her türlü demirbaş araç ve gereçlerin ömürleri de uzun olacağından yerine yenisini temin etmekten dolayı yeni israf kapısı açmamak gerekmektedir.

Kırtasiye tüketimi

Kırtasiyede tüketimi de gerek evlerde ve gerekse kamu ve özel sektörde az değildir. Bir yüzü Kullanılan kâğıtların gerekirse atılmadan diğer yüzü de kullanılmamalıdır,  eğer mücbir bir neden yoksa kâğıt yerine elektronik belgeleri tercih etmekle kâğıt ve toner israfının önüne geçilmiş olunacaktır.

Elektrik enerjisi israfı

Günümüzde elektrik enerjisi de artık hayatın bir parçası haline gelmiştir, birçok elektrikli aletlerin yanı sıra aydınlatma ve ısınma amaçlı kullanılan elektrik enerjisinde her yönü ile tasarruf edebilmek insanın kendi elindedir. Boş yere yanan ampuller, hava sıcak iken çalışan petekler, prizde takılı bırakılan adaptörler enerji tüketimini artıran israf kalemleridir.

Temizlik ürünleri

Pandemi sürecinde önemi bir kat daha artan temizlik ürünlerini temin etmek artık eskisi gibi ucuz değildir. Özellikle kağıt havlu, kağıt peçete, sıvı deterjan, sabun ve diğer hijyen ürünlerinin tüketiminde azami derecede itina gösterilirse bu konuda da tasarruf sağlanacağı aşikardır.

Doğalgaz tüketimi

Ev ve işyerlerimiz bir çok yerde artık eskisi gibi odun ve kömürle ısınmıyor, temini pahalı olan bu enerji maddesi de bazen gereksiz sıcak yere havalarda yanmakla veya hava durumuna göre termostat kullanımı tercih edilmediğinden çoğu kez israfa sebep olunmaktadır. Özellikle kış aylarında odaların havalandırılması da göz önünde tutulduğunda bir yandan açık pencereler bir yandan yanan kaloriferler israfın körüklemektedir.

Sürekli kaynayan su

Evde ve işyerlerinde kullanılan su ısıtıcıları da hayatın bir parçası olmuş durumda, doğalgaz veya elektrikle ısıtılan su ısıtıcıları gün içerisinde saatlerce boşu boşuna kaynatılmaktadır, hal bu ki gerekmediğinde söndürmekle ne kadar tasarruf sağlanacağı bilinci içerisinde olmak en iyisidir.

Eskimeden elden çıkan cep telefonları

Bazen alınan cep telefonları ekonomik ömrünü tamamlamadan moda veya haz ve zevk uğruna yenisi ile değiştirilmesi tercih edilmektedir. Cep telefonları gibi elektronik birçok ürünler maalesef elden çıkarılarak ekonomiye kazandırılması bile bazen düşünülmeden evin bir köşesine terk edilmektedir.

Eskimeyen elbiseler ve ayakkabılar

Özellikle eskimeden kendinizce modası geçen elbise ve ayakkabılar eğer giyinilmeyecekse ihtiyacı olanlara verilmesi veya ekonomiye kazandırılarak değerlendirilmesi tercih edilirse bu konuda da tasarruf sağlanmış olunacaktır.

Klimalar ve soğutucular

Yazın klima ve soğutucuların sıcaklık ayarları ve gerekli bakımları yapılarak çalıştırılması kullanımında tasarrufu sağlayacağı gibi verimli çalışmasından dolayı da enerji tüketimi azalacağından önemli derecede tasarruf sağlanacağı bir gerçektir. Gereğinden fazla boş yere çalışan klimalar ve soğutucuların kullanımında da itina gösterilmesi faydamıza olacaktır.

Gereğinden fazla yapılan yemekler

Bitirebileceğimiz ve doymayacağımız kadar yemek hazırlamalıyız, bazen oluyor ki ev hanımları gereğinden fazla yemek hazırlayarak mutfaktaki birçok ürünlerin israfına sebebiyet vermektedirler. İhtiyaçtan fazla hazırlanan yemekler maalesef bazen dökülmekte veya birkaç gün sonraya bırakılarak besin değeri düştükten sonra tüketimi gerçekleştirilmektedir, bu da maalesef sağlığımızı tehdit edecek duruma gelebilmektedir. 

Lüzumsuz yıkanan çamaşırlar

Kirlenmeden çamaşır makinasına atılan çamaşırlar evdeki temizlik ürünlerinde, su ve enerjide birçok kayıpları beraberinde getirmektedir.  Özellikle dolmadan yıkama konumuna alınan çamaşır makinaları ve bulaşık makinaları da israfın ayrı bir kalemi haline gelmiş durumdadır.

Rüzgar ve Güneş enerjisi

Rüzgar ve Güneş enerjisinden imkanlar dâhilinde faydalanmaya çalışalım, gerek ısıtma amaçlı ve gerekse elektrik enerjisi üretiminde rüzgar ve Güneş enerjisi yenilenebilir enerji kaynakları olduğundan çevre kirlenmesine de olumlu katkıları olacağı göz ardı edilmemelidir.

Gereksiz gbaytlar ve dakikalar

Özellikle akıllı telefon ve tabletler ve internet de kullanılan gigabaytlar ve dakikalar gereksiz yere kullanılmamalıdır. Hem sağlığımız hem de ekonomik durum göz ardı edilmeden bu konuda israftan kaçınmak en iyi davranışlardandır.

Azı karar çoğu zarar

Netice-i kelam her şeyin çoğu zarar azı karar dedikleri gibi tüketim ürünlerinin hemen hemen her alanında, kırtasiye ve hatta demirbaş bile olsa gereğinden fazla alınıp israf edilmemelidir. Gıdalar zamanında ve taze tüketilmeli, yemekleri ihtiyacın üzerinde hazırlamamalı, bayatlamasına neden olunmadan tüketilmelidir. Çocuklarımız ve gençlerimizi israf tasarruf konusunda bilinçlendirmeli, lisan-ı halimiz ve davranışlarımızla onlara bu konuda güzel örnek olmalıyız. İsrafta hayır olmadığı gibi hayırda da israf olmaz, bu anlamda israftan uzak durmalı, tasarrufu daima kendimize adet edinmemiz, hayırda ise israfın olamayacağını bilerek mümkün mertebe, imkânlarımız dâhilinde hayır ve hasenatta bulunmalıyız. Cenâb-ı Allah bizleri israf ederek saçıp savurmaktan sakınan, tasarruf ederek ölçülü harcamayı ve çevresine tasaddukda bulunan faydalı kullarından eylesin, Amin.