İsrail'e silah veren Hollanda, İngiltere, ABD, Kanada Danimarka ve Almanya'da hükümetler, Gazze'deki suçlar sebebiyle kendi yerel mahkemelerinde açılan davalarla karşı karşıya bulunurken, İsrail'e sağladığı maddi destek sebebiyle Nikaragua'nın, Uluslararası Adalet Divanı (UAD) nezdinde Almanya'ya karşı açtığı dava ile üçüncü ülkelerin de silah destekleri sebebiyle İsrail'in işlediği suçlardan sorumlu tutulabileceğini gösteriyor.

Yerel mahkemelerdeki davalar ve UAD kararları; Kanada, İspanya ve Hollanda gibi ülkelerin İsrail'e silah ihracatına ilişkin politikalarında değişikliğe neden olurken; ABD, Almanya ve İngiltere'nin, UAD kararlarına rağmen İsrail'e silah desteğinde ciddi değişikliklere gitmediği görülüyor.

Üçüncü devletlere iştirakten dava açılabiliyor

UAD, Bosna Hersek'teki Srebrenitsa Soykırımı'na ilişkin 26 Şubat 2007'de verdiği kararda, "soykırım işlenmesi için işbirliği yapmak" ve "soykırıma iştirak etmek" suçlarının kişilerin cezai sorumluluğunun yanı sıra devletlerin uluslararası sorumluluğunu kapsadığını belirtiyor.

İsrail'in Gazze'deki soykırım suçu ve Filistin topraklarındaki diğer ihlallerine iştiraki sebebiyle Nikaragua'nın Almanya'ya karşı UAD'de açtığı dava ile artık doğrudan soykırım suçunu işleyen devletin yanı sıra bu suçun işlenmesine katkı sağlayan, iştirak eden ve hatta soykırımın önlenmesi yükümlülüğüne aykırı hareket eden devletlerin sorumluluğu uluslararası mahkemelere taşınabiliyor.

İsrail'in sürdürdüğü soykırıma rağmen bu suçu işlemesini kolaylaştıran askeri yardımların devam etmesi, soykırımın önlenmesi için gerekli özen ve yükümlülüğün yerine getirilmemesi, silah gönderen devletlerin, "soykırıma yardım eden devlet" olarak anılması için gerekli şartların oluştuğunu gösteriyor.

UAD kararı gereği, silah sevkiyatının sonlandırılması gerekiyor

UAD, 2007 tarihli Bosna Soykırımı'na ilişkin kararında, soykırımın gerçekleşebileceğine dair "ciddi bir tehlikeden" haberdar olunması durumunda, devletlerin bu soykırımı önleme yükümlülüğünün devreye girdiğini belirtiyor.

UAD'nin, 26 Ocak 2024 ve 28 Mart 2024'teki Gazze'deki soykırıma ilişkin tedbir kararlarında, İsrail'den, Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nin (Soykırım Sözleşmesi) 2. maddesi kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmesi için mümkün olan tüm tedbirleri derhal almasına hükmetmesi ve son olarak soykırım riski oluşturduğu gerekçesiyle Refah'taki askeri saldırılarını ve tüm eylemlerini derhal durdurması yönünde 24 Mayıs 2024'teki müteakip emri üçüncü ülkeler açısından önem teşkil ediyor.

aa