بِاسْمِهٖ سُبْحَانَهُ

Petrol ve doğal gaz açısından zengin olan Kazakistan, Orta Asya'nın en nüfuzlu ülkesi. Orta Asya'nın gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 60'ına sahip.

Yüzölçümüne bakıldığında dünyanın en büyük 9. ülkesi nüfusu ise sadece 18,8 milyon.

Kazakistan 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bağımsızlığını ilan etti. 1984'ten 2019'a kadar ülke, başbakan Nursultan Nazarbayev tarafından yönetildi.

Nazarbayev daha sonra fiilen karşısına rakip çıkmadan cumhurbaşkanlığına seçildi ve her yere heykellerini dikip, yeni başkente adını vererek ülkede bir tür sorgusuz lider oluşturdu.

Nazarbayev sonunda, 2019'da, ülkede pek sık rastlanmayan hükümet karşıtı gösterileri durdurmak için istifa etti.

Fiilen 36 yıl demir yumrukla yönetti.

2019'da yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti.

81 yaşındaki Nazarbayev devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin ve Milli Şef olarak anılıyor.

Kazakistan'da 2018'de 91,9 milyon ton ham petrol üretildi.

Dünyada en büyük 12. ham petrol rezervine sahip.

Petrol zengini Kazakistan'da protestolar, araçlarda kullanılan sıvı gazda tavan fiyatın kaldırılması ve bunu izleyen zam üzerine başladı.

Pazar günü sadece bir bölgede olan protestolar, Salı tüm ülkeye yayılmış, kitlesel gösteriler ve polisle çatışmalar başlamıştı.

Başta eski başkent Almaatı/Nur Sultan'da sayısı belirsiz bina yakıldı, arabalar ateşe verildi, yüzlerce gösterici öldürüldü, yaralandı.

Tutuklamalar sürüyor. Halka silah dağıtıldığı ve evlerin pencerelerinden ateş edildiği görülüyor.

Başkent Aktau'ya yakın Hazar kıyısındaki protesto merkezi Canaözen'deki göstericiler beş talepte bulunuyor:

- Gerçek hükümet değişikliği.

- Valilerin doğrudan seçilmesi. (Şu anda valiler cumhurbaşkanı tarafından atanıyor.)

- Cumhurbaşkanının görev süresini ve yetkilerini kısıtlayan 1993 Anayasası'na dönülmesi.

- Yurttaşlık hakları için mücadele eden aktivistlere zulmedilmemesi.

- Mevcut rejimle bağlantısı olmayanların yetkili konumlara gelmelerine izin verilmesi.

Eylemleri tetikleyen petrol zengini Mangistau şehrinde LPG fiyatlarına zam yapılması oldu. Mangistau başta olmak üzere ülkenin birçok bölgesinde motorlu araçların yüzde 90'dan fazlası LPG ile çalışıyor.
Doğal kaynaklar açısından zengin olan ülke, ihracat karşılığı daha fazla kâr ettiği gerekçesiyle doğalgaz ürünlerini yurt dışına pazarlıyor ve bu da ülke içinde fiyatların artmasına yol açıyor.

Petrol fiyatları düşürülmesine rağmen ok yaydan çıkmış görünüyor.

St. Petersburg Avrupa Üniversitesi'nden Rus siyaset bilimci Grigorii Golosov, "Otoriter koşullar altında, sokak protestoları istenmeyen ekonomik önlemlere tepki göstermenin normal bir yolu" diyerek memnuniyetini dile getirdi.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, protestolarda "yabancı güçler tarafından eğitilen teröristlerin rol oynadığını" iddia etti. Rusya ve beş eski Sovyet ülkesinin üye olduğu NATO benzeri bir örgüt olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nün (CSTO) devlet başkanlarına, "terör tehdidine karşı ülkesine yardım etmeleri" çağrısı yaptı.

CTSO, Tokayev'in talebi sonrası Kazakistan'a barış gücü gönderdi. Barış gücünde Rusya, Belarus, Ermenistan, Tacikistan ve Kırgızistan'dan askeri birlikler görev yapıyor.

Barış gücünün, Kazakistan'da istikrarın tesisi ve durumun normalleşmesi için "geçici bir süre" görev yapacağı açıklandı.

Kazakistan'ın yardım çağrısına Rusya, 4 şartı kabul ettirerek karşılık verdi.

- Kırım’ın ilhakının tanınması,

- Rusça'nın yeniden ikinci resmî dil olarak kabul edilmesi,

- Rusya’nın ülkede yeni askerî üsler açmasının önünün açılması.

- Rus azınlıklara özerklik verilmesi.

***

Kazakistan’a giden Rusya ‘barış gücü’ komutanının sicili kabarık: Çeçenistan, Kırım, Suriye'de savaştı.

Rusya Savunma Bakanlığı, Kazakistan’daki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) Barış Gücü Komutanlığı’na Rusya Hava Kuvvetleri Komutanlığı’ndan Andrey Serdyukov’un getirildiğini açıkladı.

Serdyukov, 2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı işgalinde görev almıştı. Kırım’daki görevi sırasında Rusya medyasında “harika bir organizatör” diye değerlendirmeler çıkmıştı.

Kırım’dan sonra Rusya’nın Suriye’deki harekâtlarında görev alan Serdyukov, Birinci ve İkinci Çeçen Savaşları’na da katıldı.

Arka Plan ve Gelecek

1- Özellikle 2019'dan beri halkın iyice yoksullaşıp, adaletsiz gelir dağılımı artıyordu.

2- Yerleşik bir diktatörlük olduğundan, halkın eleştiri ve yasal protesto hakkı bulunmuyordu.

3- Daha çok para kazanmak için yurt dışına satılan petrol ve doğal, ülkede fiyatları yükseltti. Halk çoğu doğal gazla çalışan arabalara binemez oldu.

4- Rusya 38 senelik diktatörlüğe göz yumup destekledi.
Bu arada Deaş'ın Orta Asya yapılanmaları el altından teşvik edilip güçlendirildi. Bu ayaklanma, bir memnuniyetsizler koalisyonu görülmekle beraber, ağırlık noktasını, neoharici Orta Asya Deaş'ının çektiğini söylemek yanlış olmaz.

5- Uzun yıllardır, Türkiye'de siyasi sığınmacı Kazakların olduğu biliniyor ve bunlar yıllardır, ülkedeki baskı ve zulmü anlatıp duruyorlar.

6- Rusya Kazaktisan'a asker çıkartarak, Sovyetlerin dirilişi yönünde yeni ve büyük bir adım attı. Putin "hayattaki en büyük hayal kırıklığının Rusya Sovyeti'nin çöküşü olduğunu" defalarca vurgulamıştı.

7- Başta ABD ve batı bu işgali, uyarılarla ve barış dileğiyle geçiştirecek görünüyor. Türkiye de bu mealde açıklama yaptı.

Dua ve dileğimiz Ahmed Yesevi'nin ülkesi Kazakistan'ın, demokrasi, barış, istikrar ve refaha kavuşması.