"Kelebek etkisi" bir sistemin başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabilmesine verilen isimdir. Her şey her şey ile bağlantılıdır; yani en ufak şeydeki bir değişim, alakasız gözüken başka bir şeye etki edebilir, düşüncesidir.

Mesela, dünyanın bir ucundaki kelebeğin kanat çırpması yüzünden diğer ucunda bir şeylerin değişebileceğini öngören felsefedir. Bu düşünce kesin ve bilimsel değildir, sadece bir bakış açısı ve felsefi bir yaklaşımdır.

Kainatta her şey bir sebep sonuç ilişkisi üzerine yaratıldığı ve her şey her şeyle bağlantılı olduğu için, bu bakış açısı tamamen yanlış sayılamaz.

Bediüzzaman Said Nursi'nin verdiği şu örnek bu hususta hayli dikkat çekicidir:

“İki dağ birbiriyle eşit ağırlıkta olsa, bir ceviz bir dağı semâya, diğer dağı en aşağıya indirmeye yeter.”(1)

İki dağı dengede tutan iradeye dahildir, bir cevizin dağlardan birine eklenmesi kelebek etkisi gibi oluyor.

Bin tonluk bir gemiyi küçük bir çocuğun bir düğmeye basarak hareket ettirebilmesi de nizam ve kelebek etkisine bir örnek teşkil ediyor.

“Okyanustaki fırtına da öyle… Son bir damla gibi olan kelebek kanadı rüzgârı, büyük fırtınanın başlaması için küçük bir nüvedir. Aslında minik hava akımı değildir fırtınayı başlatan. Büyük fırtınanın her bir salınışını, her bir kıvrımını bir bir takdir eden Yaratıcı irade, fırtına kararını 'son damla' üzerinde icra eder. Karar baştan bellidir oysa. Nizam gereğidir bu! Yaratıcı irade, son rüzgâr kıpırtısını yaratırken, önceden takdir ettiği minik kıpırtılardaki kararını sürdürür. İradesiyle koyduğu nizam gereği fırtına başlatılır. Karar 'fırtına'dır. Bu Yaratanın koyduğu nizam gereğidir. Öyle nizam koymuş, öyle de yaratıyor.”(2)

Allah kainatta öyle hassas ve muazzam bir düzen kurmuş ki, basit bir şey bile bu nizama dahil olduğu için büyük sonuçlara etki edebiliyor.

Otobanda hızla seyreden bir araç, yoldaki ceviz büyüklüğündeki bir taş parçasına çarpsa, şoför direksiyon hâkimiyetini kaybedebilir. Araç karşı şeride geçip, gelen otobüse çarpabilir, otobüs yola devrilebilir, arkadan gelen araçlar zincirleme bir kazaya neden olabilir. Ceviz kadar bir taş büyük felaketlere sebep olabilir.

"Kelebek etkisi" denilen teori, kainattaki hassas nizamın farklı bir ifade şeklidir, o kadar.

Dipnotlar:
(1) bk. Şualar, On Beşinci Şua.
(2) bk. Ali Mermer, Senai Demirci, Kelebek Etkisi ve İslam’daki Bereket Kavramı, ha-mim.org web sayfası, erişim: 14.02.2019/08.30.

Sorularla Risale