Son inen âyet hakkında farklı görüşler vardır:

1. ''Bugün sizin için dininizi ikmal ettim." ayeti son nâzil olandır, diyenler var. Bu Arefede vedâ haccında nâzil oldu. Süddî der ki: "Bundan sonra helâl ve harama dair nâzil olmamıştır."

Resulullah (s.a.v)'ın Veda Haccında Mâide Suresi'ni okuyup şöyle dediği ri­vayet edilmektedir:

"Ey insanlar! Şüphesiz ki Mâide Suresi en son nazil olan buyruklardandır. O bakımdan o surede helâl kılınmış şeyleri helâl, haram kı­lınmış şeyleri de haram biliniz."

Ahmed, Tirmizî, Hâkim ve Beyhakî de Abdul­lah b. Ömer'in şöyle dediğini rivayet etmektedir: "Son nazil olan sureler Mâide ve Feth sureleridir." Yine Ahmed, Nesaî ve sahih olduğunu belirterek Beyhakî Hz. Aişe'nin şöyle dediğini rivayet ederler: "Maide son nazil olan suredir. O ba­kımdan o surede helâl bulduğunuz şeyi helâl diye kabul ediniz, haram buldu­ğunuzu da haram biliniz." (Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 3/347.)

2. "Allah'a döneceğiniz o günden sakının." (Bakara, 2/281) son inen âyet budur. Bundan sonra Resulûllah dokuz veya yedi gün yaşadı. Ashab bundan acı haberin yaklaştığını anladı.

3. Son inen sûre "İza cae Nasrullahi Vel-feth" Nasr süresidir. İbni Abbas "En son inen ayet riba, (faiz) ayetidir. En son inen sure, "İza cae Nasrullahi Vel-feth dedi."

4. Berâ'nın sonu, Bakara'nın sonu, diye de rivayetler vardır. "El-yevme ekmeltü" ayeti Hiccetül-Veda'da arefe günü nâzil olduğuna göre son denemez. Meğer ki kemal-i dine dair son âyet denilsin. Süddî'nin dediği gibi, ondan sonra haram ve helâla dair nâzil olmasa da vaaz ve irşada dair nâzil olanlar vardır, Nasr Suresi gibi. Demek son nâzil olan derken de söz rastgele değil, mukayyettir.

İbni Abbas'tan gelen diğer bir rivayete göre «En son inen ayet, «vettaku yevmen, yani öyle bir günden sakınınız ki o günde Allah'a döndürülmüş olacaksınız» (Bakara, 2/281) manasını ifade eden ayet­tir.» El-Bağavi, «Haccet ul Veda yılında «Senden fetva isterler» diye başlayan En Nisa Sûresi'nin son âyeti (yani kelale âyeti) nazil oldu. Ve bu ayete «yaz ayeti» denildi. Sonra Cenab-ı Peygamber (asv), Arefede vakfe­de iken «Bugün size dininizi ikmal ettim» ayeti nazil oldu. Cenab-ı Peygamber bu ayetten sonra (81) seksen bir gün yaşadı. Ondan sonra da «Öyle bir günden sakınınız ki o günde Allah'a döndürüleceksiniz» ayeti nazil oldu. (bk. Lübabut-Te'vil 2-220 Amire 1317 İstanbul) İbni Ebi Hatim Said bin Cübeyr'den rivayet etti: «Bu ayet, bü­tün Kur'an'ın en son nazil olan ayetidir. Bu ayetin nüzulünden dokuz gece sonra, pazartesi günü, Rebiulevvelin on ikinci günü, Resûlüllah vefat etti.(Ali Arslan, Büyük Kur’an Tefsiri, Arslan Yayınları: 3/610-611.)

Görüldüğü gibi, son inen ayet hakkında görüşler farklıdır. Kemali dine dair, ribaya, helâl ve harama, feraiza ait, kıssa ve haberler hakkında son şudur, demişlerdir. Söz mutlak değil, mukayyettir. Böylece zahiren muhalif görünen rivayetlerin arasını telif ve tevfik mümkündür. Herkesin ilk veya son derken gözettiği bir husus ve cihet vardır.

Sorularla İslamiyet