Sınıf ortamları ders konularının düzenli olarak işlendiği, öğretildiği ve öğrenildiği mekanlardır. Ancak sosyal hayatın bir parçası olarak, aileden veya toplumdaki olaylardan etkilenen eğitim çağındaki çocukların sorularını, şüphelerini, merak ettiklerini bir bilirkişi olarak öğretmenlerine sormaları kaçınılmazdır. Kısacası sınıf, ülke ve dünya toplumunun bir parçası olarak, yaşanılan beşeri veya doğal olayların nedenlerinin, nasıllarının ve aktörlerin ne ve kim oldukları gibi konuların, sınıf içinde öğrenildiği bir ortamdır.

Her şeyden önce, insanlık için asıl olanın barış olduğu unutulmamalıdır. Bazı görüşlere göre, insanlık tarihinin toplamda sadece 300 yıllık süresinde savaş olmamıştır. Yani neredeyse “Aslah tarik musalahadır” (Barış en iyi yoldur) hükmü çoğunlukla unutulmuş, “Savaş asıl, barış ârizi” gibi bir hale gelmiştir.  Gerçekten “İnsan ne kadar zalim ve cahildir!”

Bu gerçeklerle birlikte gelecek kuşaklara bırakacağımız elde ne kalıyor?

Biz de eğitim yoluyla barışa katkı verebilmeliyiz. Bunu, yetiştirdiğimiz nesle savaş-barış bağlamında, Rusya-Ukrayna savaşı gibi sebepler üzerinden bakış açısı kazandırarak olabilir.

15-20 yıl sonra bu olaylar ve tarafları hakkındaki konular tarih dersinde işlenmeyecek mi?

Mesela; II. Dünya savaşı ve sonrasında dünya neden iki bloğa ayrılmıştır?

İddialar nelerdir?

Kimler dost, kimler düşmandır?

Soğuk savaş yılları denilen dönemin ideolojik çatışmaları nelerdir?

Bu gibi sorular nasıl bugün ders kitaplarında işleniyorsa, bugün yaşanılan olaylar, özellikle 8. gününü dolduran Rusya Federasyonunun Ukrayna’ya saldırısı ve işgal girişimi de ders kitaplarındaki yerini yakında alacaktır.

Eğitim Güncel Olmalı

Öğrenciler sınıfta siz öğretmenlere Rusya-Ukrayna savaşının sebeplerinin ne olduğunu sorsa neler anlatacaksınız?

Kimin haklı-haksız olduğunu sorsa ne diyeceksiniz?

Bir de savaşın getirdiği yıkım, çocukların ölümü, ailelerin perişan durumu gibi duygusal yönden etkileyici durumları nasıl açıklayacaksınız?

Medyada binaların yangında patlaması, füze saldırıları sonrasında kanlar içinde kalan yaralılar ve korku içindeki çocukların ve ebeveynlerin güvenli bir yere kaçmak için arabalara ve otobüslere bindiği görüntülerini nasıl anlatacaksınız?

“İzlemek zor ama görmezden gelmek daha zor” şeklinde tanımlanması anlamlıdır. Çocuklar ve gençler için olduğu kadar yetişkinler için de durum böyledir.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) böyle durumlarda ya ortak bir konsept seçmeli ve okullarda öğretmenlerin bir dersi bu konuya ayırarak durumu açıklaması, psikolojik olarak öğrencilere destek vermesi gerekmez mi?

Öğretmenlerin ve müdürlerin Ukrayna’da neler olup bittiği hakkında öğrencilerle düşünceli ve uygun bir şekilde konuşmalarına yardımcı olmak için bu tür uluslararası krizle ilgili açıklamalar yapsalar geleceğin dengeli ve sağlıklı kuşakları olacak çocuklarımızı rahatlatmaz mı?

Bu konuda bazı ipuçları sunalım:

1-) Savaş gibi acı ve acıtıcı küresel olayları öğrencilerinizin gelişim ve yaş düzeyine göre ayarlayın. 

Mesela, lise öğrencilerine savaş gibi konulardan bahsetmek, ilkokul çocuklarından çok daha farklıdır.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sırasında ortaya çıkan ürkütücü fotoğrafları lise öğrencileriyle paylaşmak doğru olabilir; ama ilkokul çocukları için uygun olmaz.

Ancak, dijital çağdaki çocukların durumla ilgili bilgilere kolayca erişebilmesine rağmen, küçük çocukların eğitimcilerinin savaş hakkında ne ve nasıl konuştukları; hangi görüntüleri gösterdikleri konusunda daha dikkatli olmaları gerekiyor.

2-) Öğrencileri, savaş mağdurlarına ilişkin yardımlar konusunda sorumluluk duygusu hissetmeye teşvik edin.

Sorumluluk yardımlaşmayı doğurur. Tabii ki, şu anda Ukrayna’daki durumla ilgili olarak bu çok zordur. Ancak, sonuçta yardıma muhtaç binlerce çocuk var. Öğrencilerle, Ukraynalı çocuklara nasıl yardımcı edebilecekleri konusunda beyin fırtınası yapmak iyi bir başlangıç ​​olabilir. Yardımlaşmada din, dil, kültür farkının gözetilemez olduğunu hatırlatmak önemlidir.

3-) Liseli çocuklara, dünyanın başka yerlerinde olup bitenlere de dikkat etmenin neden önemli olduğunu açıklayın. Lise öğrencilerine kriz hakkında ayrıntılı, büyük sorular yöneltin.

Dünyada sadece biz değil, daha 8 milyar insanın yaşadığı çocuklara hatırlatılmalıdır. Öğretmenler, Birleşmiş Milletleri ve fonksiyonlarını, NATO, AB gibi ittifakları anlatmalı ve bu ittifakların etkilerini lise öğrencileriyle rahatlıkla müzakere etmelidir.

Lise öğrencilerini daha dış politik gelişmeler konusunda bilinçlendirmek önemlidir. Mesela sınıfta şu soruları müzakere edebilirsiniz:

Ukrayna savaşının barışla sonuçlanması için neler yapılmalıdır? gibi çözüm üretici sorular sınıfta tartışılabilir. Başka ekstra sorular da sorulabilir:

Barış için seçenekler nelerdir? Potansiyel araçlar nelerdir?

Önceliklerimiz neler olmalı?

4-) Orta ve Lise düzeyinde, savaşla ilgili sınıf içi panolar yapın. Fotoğraflar yerleştirin. Yardım sandıkları koyun. Sıradan insanların yaşadıklarından hikayeler toplayın ve bir savaş hikayesi dosyası oluşturun.

Savaşılan bölgenin yani savaş bölgesini içine alan bir Doğu Avrupa haritasının asılması çocukların coğrafya bilgilerini, Kırım gibi eskiden Osmanlı toprağı olan yerlerin tarihini merak edip araştırmaya yönlendirmek, Tarih dersi konusunu daha yakından öğrenme fırsatı sunmaz mı?

Rusya-Ukrayna Savaşı türü etkinliklerle hem insan sevgisi ve barış konusunda, öğrencilerin duyuşsal becerilerine katkı verildiği gibi, savaşa maruz kalmış sıradan insanların seslerinin duyurulması da anlamlı olacaktır. Her ne kadar “Tarihi galipler yazar” denilse de, biz buna “Tarihi ‘gerçek’ galipler yazar” diyelim. Doğru olanı da budur.

Öğrenciler, savaşan insanların kim olduğunu, karşı karşıya oldukları sorunların neler olduğunu ve bağımsızlığın önemi açısından bakarsak, gerçekten olaylara farklı bir ışık tutmuş oluruz.

Kurtuluş Savaşı gibi, kendi bağımsızlığımız için verdiğimiz tarihi mücadeleyi anlamak, bu vesileyle, daha kolay olmaz mı?

Yazar-Bestami Çiftçi / Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı/www.yeniegitimdergisi.com