Peygamber sözünün diğer sözlerden farkı; peygamberin iki sözü vardır, biri Allah'ın sözü olan vahyin aktarımından ibarettir; diğeri de, günlük reflekslerin getirdiği, ilahî manaların şekillendiği kendi sözleridir.

Hiç bir peygamber, Allahın sözünü aktarırken eleştirilmeye tahammül edemez.

Peygamberin kendi sözleri içinse; Allahın sözlerinin denetiminden geçirilir; dinleyen, sözün anlamını Allah'ın sözü çerçevesinde değerlendirir.

Velinin, alimin, salihlerin sözleri ise ne kadar büyük ilham ve sünûhat eseri de olsa eleştiriye açıktır; dinleyenin Allah ve peygamber sözleriyle birlikte açık ve parlak bir delil olan kainat ve bütün bunları organize edecek olan akıl (mantık, nazariye) ile bir mihenk gereci üretilerek buradan süzülen bir ayıklamaya gider; iyiler seçilir, kötü, çürük ve eksikler geri bırakılır.

Bu işlemler sözkonusu zât'ın manevi durumu ile ilgili değildir. Buradaki temel ölçü akıl ve insaftır.

Hatta akıl ile naklin çatışması durumunda akıl hakemdir, çünkü aklın vicdan penceresinden hakikati seslendirmesi ile evrensele bağlantı kurması sağlanır. Aklın akıl olması bu ilişkide gerçekleşir.

Vicdan, aklın kalp ile, görünenin bilinmez ile Allah'ın yarattıkları arasındaki kapısıdır.

Vicdanın arkasından hakikati seyreden bir akıl ile hakikatin nuru ortaya çıkabilir.

Bu ışık ile iyi veya güzel içine karışmış kötülük veya çirkinlikler ayrıştırılabilir.

Hikmet, aslında, büyük çaptaki bu ameliyenin sistemini ifade eder.

Eleştiri bu anlamda 'eleme', ayırma, tanımlama ve neticede galib hükmün ortaya çıkarılması demektir.

Bu anlamda eleştiri hakkı kişinin ifade karşısındaki konumunu ortaya koyacaktır.

Yoksa, kişilerin kişileri eleştirme hakkı yoktur, kimsenin nefsini itham etmesi olamaz.

Kişilerin eserleri, yalnızca, eleştiri alanıdır.

Bizzat insanın eleştirisi, ancak, Yaratıcısına aittir.