Senaryo ve Yönetmenliğini Gazeteci Muharrem Coşkun’un yaptığı begesel, 2. Meşrûtiyet’le birlikte yayın hayatına başlayan ve İslâmî düşüncenin ilk ve en ciddî yayın organlarından olan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad gazetesinin öyküsünü anlatıyor.
 
‘Yoldaki Çığır’ Sebilürreşad, TRT’de

MEHMED Âkif’in kadim dostu, Eşref Edib Fergan ve Âkif’in başyazarlığını yaptığı Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad gazetesini anlatan ‘Yoldaki Çığır’ Sebilürreşad, TRT’de izleyici ile buluşacak. Senaryo ve Yönetmenliğini Gazeteci Muharrem Coşkun’un yaptığı begesel, 2. Meşrûtiyet’le birlikte yayın hayatına başlayan ve İslâmî düşüncenin ilk ve en ciddî yayın organlarından olan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad gazetesinin öyküsünü anlatıyor.
120 dakikalık belgeselde, Mehmet Âkif’in başyazarlığını yaptığı, İstiklâl Marşı da dahil bütün şiirlerinin yayınlandığı tek gazete olan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad etrafında İslâmcılık tartışması, ilk İslâmcılar, İslâmcıların 31 Mart Vak’ası ve Abdülhamid’e bakışları, Millî Mücadelede Sebilürreşad’ın etkisi de yer alıyor. Cephede dağıtılan, savaş günlerinde karargâh olarak kullanılan, 1925 yılında ise kapatılıp sahibi Eşref Edib Fergan’ın İstiklâl Mahkemeleri’nde idamla yargılandığı gazetenin çarpıcı öyküsü Eşref Edip’in 41. vefat yıldönümünde TRT’de izleyici ile buluşacak. Muharrem Coşkun, “Eşref Edib ve Sebilürreşad hakkında yapılan bu ilk belgesel, İstiklâl Mahkemeleri hakkında da söylenemeyen önemli ayrıntılar veriyor” dedi.

SEBİLÜRREŞAD/SIRAT-I  MÜSTAKİM GAZETESİ DİKKATİMİ ÇEKİYORDU

Yakın tarihe ilgim hiç eksik olmadı diyen Coşkun, “Gerek araştırmalarımda gerekse okuduğum önemli pek çok kitapta, kaynak/dipnot olarak bir gazete ismi dikkatimi çekiyordu. Sebilürreşad/Sırat-ı Müstakim. Bu gazete hakkında araştırmaya yoğunlaştım. İlginç, çarpıcı bir öykü çıktı karşıma. Dayanamadım bunun mutlaka bir belgeseli olmalı deyip kolları sıvadım” şeklinde konuştu.

EŞREF EDİP İDAMLA YARGILANDI

Gazete İstanbul’da yayın yaparken, Millî Mücadele başlamış durumdadır. Mehmed Âkif ve Eşref Edip, 1920 yılının başlarında önce Balıkesir’e gidip Zağnospaşa Camii’nde halkı cihada çağırıyorlar ve buradaki Âkif’in vaazı önce İzmir’e Doğru ardından Sebilürreşad’da genişçe yer aldığını belirten Coşkun, sözlerini şöyle sürdürdü: “Aynı günlerde İngiliz emperyalizmini anlatan, ‘İslâm’a Çekilen Kılıç’ adlı kitabı da Sebilürreşad okuyucularına ücretsiz veriyor. Tabiî İngilizler ciddî anlamda rahatsız oluyorlar. Gazete çoğu zaman sansürlü, sayfaları boş olararak çıkmak durumunda kalıyor. 1920 yılında önce Âkif Ankara’ya gidiyor, ardından Eşref Edip Fergan gazete klişelerini de alıp Kastamonu’ya geçiyor. Gazeteyi burada çıkarmak istiyor. Ancak valinin kişisel kaprisi dolayısıyla gözaltına alınıp Sinop’a sürgün ediliyor. Âkif bunu haber alınca Kastamonu’ya geliyor. Eşref Edip serbest kalıyor ve Mehmed Âkif tarihî Nasrullah Camii’nde tarihî konuşmasını yapıyor. Dönemin hiperemperyali İngiltere’yi sert şekilde eleştiriyor ve Sevr metnine karşı herkesi cihada dâvet ediyor. Gazetenin tamamı neredeyse bu vaaza ayrılıyor. Bu vaaz o kadar ilgi çekiyor ki; pek çok cephenin kumandanı gazeteyi vilayet matbaalarında bastırarak cephelerde askere dağıttırıyor. Kastamonu’da üç sayısı çıkan gazete, M. Kemal’in dâvetiyle Ankara’ya geliyor. Ancak zaferden sonra işler değişiyor... Yeni Türkiye yüzünü Batı’ya dönmüş, Sebilürreşad ise değerlerini İslâmdan alan bir cumhuriyet öneriyor. 1925 yılında ise Takrir-i Sükûn Kanunu’yla bir zamanlar savaşta cephede dağıtılan gazete kapatılıyor. Sahibi Eşref Edip ‘Vatana ihanet’ iddiasıyla Şark İstiklâl Mahkemesi’nde idamla yargılanıyor.”

BEDİÜZZAMAN DA GAZETE YAZARLARI ARASINDA  İDİ

İlk dönem yazarları arasında Bediüzaman Said Nursi′nin de yer aldığı Sebilürreşad′ın, 1948’de yeniden çıkışı, ‘ba’sü ba’del mevt’ (Öldükten sonra yeniden dirilme) olarak yorumlandığını söyleyen Coşkun, gazetenin yazarları arasında, Eşref Edip Fergan, Kâmil Miras, Cevat Rifat Atilhan, Raif Ogan, Hasan Basri Çantay, Ömer Rıza Doğrul, Ömer Nasuhi Bilmen, Ali Fuat Başgil ve Yusuf Ziya Çağlı gibi önemli isimlerin bulunduğunu aktardı. Coşkun, “Sebilürreşad, bu dirilişinde ayakları yere sağlam basan, bir kurumlaşmayı tasarlayarak çıkar. Bir matbaa binası inşaa etmeyi, matbaa makinaları almayı, Mısır, Bağdat ve Hindistan’da yazı heyetleri oluşturup İslâm dünyasına seslenmeyi hedefler. Ancak bu tasarı, istenilen sermayenin toplanamaması nedeniyle bir türlü gerçekleşmedi” dedi.

EN ÇALKANTILI DÖNEMİ ANLATIYOR

O ZAMANLARIN en çalkantılı dönemler olduğunu belirten Coşkun, belgesel hakkında şu bilgileri de verdi: “Kastamonu, Elazığ, Ankara gibi pek çok ilde çekimleri yapılan, Eşref Edip’le ilgili anılara yer verildi. Prof. Dr. Mümtaz’er Türköne, Yrd. Doç. Dr. Akşin Somel, Doç. Dr. Mustafa Eski, Mehmed Şevket Eygi, Tarihçi Yılmaz Öztuna, D. Mehmed Doğan, Dr. Suat Mertoğlu, Tarihçi-Yazar Kadir Mısıroğlu, Tarihçi-Yazar Dr. Orhan Koloğlu, Tarihçi-Yazar Fahrettin Gün gibi önemli isimler de görüşleriyle katıldılar. Dört bölümden oluşan ‘Yoldaki Çığır; Sebilürreşad’ Belgeseli Pazar akşamları saat 19.00’da TRT Belgesel’de ekrana gelecek.”

Yeni Asya