Said Nursî, I. Dünya Savaşı Pasinler Cephesinde Milis Albay iken İşârâtü’l-İ’câz’ı at üstünde, avcı hattında telif etmiş, ilk baskısı da 1918 yılında yapılmıştır. Nursî, İşarat-ül İ’caz isimli eserinde Kur’an'ın nazmındaki i’cazı ince tahlillerle değerlendirip, belâgat ve üslûp özelliklerine dair ayrıntılı örnekler vermektedir.

İşarat-ül İ’cazın tam ismi tam ismiyle “İşârâtü’l-İ’caz fi mezânnı’l-îcâz”dır. Eser, Fatiha Suresi ile Bakara Suresinin 1-32. ayetinin tefsiridir. Bu kitap için Mehmed Akif Ersoy “Eğer âlim iseler, gitsinler Bediüzzaman’ın yazdığı İşarat-ül İ’caz’ı anlamaya çalışsınlar” (2) demiştir.

Aslı Arapça olan eser, müellifin kardeşi Abdülmecid Nursi tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Said Nursî, İşârâtü’l-İ’cazı içinde bulunduğu şartlardan ötürü gayet muhtasar ve öz bir şekil telif ettiğini söyler. (3) Bu sebeptendir ki İşârâtü’l-İ’cazı okuyan birçok kişi Kur’an’ın özgün yorumları, ince manaları, ilimlerin keşfiyle anlaşılan gerçekleri tespit eden bu eserin inceliklerine vakıf olamamanın üzüntüsünü yaşamaktadır. Bu sıkıntımıza bir nebze de olsa çözüm olabilecek yepyeni bir İşârâtü’l-İ’caz tercümesi yapıldı. Bu tercüme daha önce de büyük müfessir Kadı Beydavi’nin tefsirini Türkçe’ye kazandıran Prof. Dr. Şadi Eren tarafından uzun süren müdakkik bir çalışma ile hazırlandı.

Kur’an’ın nazmındaki vecizliği ve mucizeliği ortaya koyan orjinal bir Kur’an tefsiri olan İşârâtü’l-İ’caz’ın günümüz Türkçe’sine sadece harfi tercüme halinde sunulması mesajın anlaşılmasında yeterli olmayacaktır. Bu durumun bilincinde olan Prof. Dr. Şadi Eren tercümenin birçok yerine dipnotlar şeklinde açıklamalar koymuştur. Okunan her pasajın müteala ve tefekkür edilebilmesi kritik kavramların iyi irdelenmesine bağlıdır. Bu sebeple dipnotlar halinde açıklamaların dışında çalışmanın sonuna da “Kavramlar ve Kelimeler Lügati” konulmuş, bunun yanı sıra kitap konu bütünlüğüne dikkat edilerek aşağıdaki dersler halinde istifadeye sunulmuştur:

1.Ders: İfade-i Meram
2.Ders: Kur’an’ın Tarifinden Bir Lem‘a
3.Ders: Kur’ân’ın Dört Unsuru Fatiha Sûresi
4.Ders: Fatiha Sûresinin Tefsiri Bakara Sûresi, Zehraveyn’den Birinci Sûre
5.Ders: Kur’ândaki Tekrarların Bazı Sırları
6.Ders: Huruf-u Mukattaa
7.Ders: Kur’ân’ın Üstünlüğü
8.Ders: Gayba İman
9.Ders: İmanda Ayırım Yapmamak
10.Ders: Felaha Erenler
11.Ders: Kâfirler Hakkında
12.Ders: Münafıkların Kâfirliği
13.Ders: Münafıkların Manen Hasta Olmaları
14.Ders: Münafıkların İfsadı
15.Ders: Münafıkların Seviyesizliği
16.Ders: Münafıkların İkiyüzlülüğü
17.Ders: Münafıkların Zararlı Ticareti Münafıklarla Alâkalı İki Temsil
18.Ders: Temsil Metodu
19.Ders: Münafıklarla İlgili Birinci Temsil
20.Ders: Münafıklarla İlgili İkinci Temsil
21.Ders: İbadet Hakkında
22.Ders: Nübüvvetin Tahkikinde Bir Mukaddime
23.Ders: Cennet Sivrisinek Gibi Varlıklarla Getirilen Temsillerdeki Sırlar
24.Ders: Küçük Canlılar
25.Ders: Hayat Ve Ölüm
26.Ders: Arz Ve Sema İnsanın Hilafeti
27.Ders: Meleklerin Varlığı
28.Ders: Talim-i Esma

Bu tercüme hakkında ilk aşamada şu sorular akla gelebilir: Neden yeni bir tercüme? Tercümedeki izahlar manaya gölge olmaz mı? Prof. Dr. Şadi Eren bu sorulara tercümesinin giriş kısmında şöyle cevap vermektedir:

“Belki bazıları “Bediüzzaman hayatta iken yapılan tercüme elimizde iken buna ne lüzum vardı?” diye sorabilirler. Her iki tercüme beraber incelenirse böyle bir soruya lüzum kalmayacağını sanıyoruz. Diğerinde yer almayan manalara insanımızın ihtiyacı olduğu kanaatindeyiz. Kaldı ki yaptığımız çalışma sadece tercüme değildir, dipnotlarla ve sondaki kavram ve kelime lügatiyle eserin anlaşılması daha kolay hale gelmiştir.

Kur’an Hz. Peygamber (asm) devrinde cem edildi, ama mushaf hâline gelmesi Hz. Ebubekir döneminde oldu. Harekelenmesi daha sonraki dönemde gerçekleşti. Cüzlere, hiziplere ayrılması, kenarlarına süslemeler yapılması, zamanın akışı içinde yapıldı. Bütün bu merhalelerde “Hz. Peygamber devrinde böyle değildi” şeklinde itirazlar da oldu ama öze ilişmeden yapılan bu gibi çalışmaların aslında birer tekâmül olduğu, ümmetin lehine olduğu görüldü.
Asıl kaynak varken haşiye ve şerhlerle işi uzatmak bazen faydadan ziyade zarar verebilmekte, öze ulaşmak yerine kabukla oyalayabilmektedir. Bunun farkında olarak, sadece anlamaya destek olabilecek kısa dipnotlarla iktifa ettik. Gölge değil, ayine olmaya çalıştık. Kitap içinde yer alan başlıklar, istifadeyi kolaylaştırmak için genelde tarafımızdan konulmuştur.”

Ehli tarafından incelenen ve başarılı bulunan bu özgün tercüme, bir tefsir hocası olan Prof. Dr. Şadi Eren’in gayretleri ile daha çok istifadeye medar olacaktır.

İslam Dünyasının en etkin eğitim kurumlarından biri olan El-Ezher Üniversitesi’nde ders kitabı olarak okutulan (4) İşarat’ül-İ’caz tefsiri Kur’anın vech-i i’cazını hârika bir tarzda beyan ve ispat etmiştir. (5) Böyle bir tefsiri yeniden günümüz Türkçe’sine tercüme ederek Kur’an sırlarının kapısını aralamamıza yardım eden Şadi Eren hocamıza ve Demlik Yayınlarında yayına hazırlayan Yavuz Selim Pınarbaşı’na teşekkür eder, başarılarının devamını dilerim.

Kaynaklar :
1- Emirdağ Lahikası II / 85
2- Mufassal Tarihçe-i Hayat:1/241-Abdülkadir Badıllı- İst-1998
3- İşaratü’l-İ’caz;Tenbih s. 9
4- Birinci Dünya Savaşı’nda Bediüzzaman Said Nursî (Dr. Ramazan Balcı) Dipnotlar
5- Asa-yı Musa s. 65