Türkiye'nin 2023 vizyon projeleri arasında bulunan Doğu Anadolu Gözlemevi'ne (DAG) kurulacak aynayı taşıyan uçak Erzurum'a geldi.

Rusya'nın başkenti Moskova'dan havalanan kargo uçağı, özel önemler ve ekip eşliğinde güvenli bir şekilde Erzurum Havalimanı'na indi.

Yarın tıra yüklenecek DAG aynası, saatte 10 kilometre hızla yaklaşık 5 saatlik hassas yolculuğun ardından gözlemevinin bulunduğu Konaklı Dağı bölgesine ulaştırılacak.

Atatürk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ömer Çomaklı, aynayı taşıyan uçak önünde gazetecilere yaptığı açıklamada, 2023 vizyon projesinin zor şartlara rağmen başarılı bir şekilde yürütüldüğünü söyledi.

Aynanın götürüleceği kara yolunda çalışma yapıldı

Gözlemevinin daha önce teleskobunun geldiğini anımsatan Çomaklı, şöyle konuştu:

"Doğu Anadolu Gözlemevi'nin en önemli parçası Moskova'dan geldi. DAG'ın kurulum süreci, pandemi koşulları başta olmak üzere coğrafik ve atmosferik çalışma şartlarına rağmen, Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından başarıyla yürütülüyor. Rusya'da bulunan teleskobun 4 metre çaplı aynasının optik testleri DAG teknik ekibinin katılımıyla Moskova'da yapıldı ve testlerden başarıyla geçti. 3 ay gibi kısa bir sürede DAG yerleşkemizin yolunu ıslah ettik ve Erzurum'a uçakla gelen aynamız inşallah yarın kara yoluyla DAG yerleşkesine taşıyacağız."

Çomaklı Türkiye'nin en büyük teleskop aynasını kara yoluyla taşımak için yollardaki hazırlıkları tamamladıklarını belirterek, Türkiye'nin iddiasını ortaya koyduğu her alana katkı sağlayabilecek böylesine önemli bir projenin sonuna doğru ilerliyor olmaktan büyük bir heyecan duyduklarını dile getirdi.

Hem yerli hem de yabancı teknik ekip ve işçilerin özverili çalışmalarıyla DAG teleskop kurulumunun yaklaşık yüzde 90'nın tamamlandığını aktaran Çomaklı, "Bu sürecin sorunsuz ilerlemesinde pandeminin yayılımını önlemek amacıyla DAG yerleşkesinde alınan özel önlemler sayesinde koronavirüs vakasının hiç yaşanmaması da etkili oldu. Yerleşkenin yapımı, Erzurum'daki hava şartlarına rağmen hala devam ediyor. Kurulum sürecinin her aşamasında olduğu gibi tamamlandığında da mekanik, elektrik-elektronik, titreşim, optik ve yazılım testleri yapılacak olup 2022 yılı sonunda belki inşallah üçüncü çeyreğinde ışığın alınmasını hedefliyoruz." diye konuştu.

"Aynanın başına bir şey gelse bizi 4-5 yıl geri atacak"

Uçağın geldiği sırada duygulu anlar yaşadığını anlatan Çomaklı, şunları kaydetti:

"Duygulanmamak elde değil. Bir Erzurumlu olarak önemli bir projenin Erzurum'da gerçekleşmesi bizi mutlu etti. Ülkemizin 2023 vizyon projelerinden en önemlisinin üniversitemizce yürütülmesi benim de rektörlük dönemime denk gelmesi ayrıca mutlu etti. Cahit hocayla 8 yıldır buna çok emek verdik. Ayna bunun aslında son halkasıydı ve en hassas parça. Onun başına bir şey gelse bizi 4-5 yıl geri atacak. Sağ salim getirdik çok zorluklar çektik. Havaalanına indi bu bizi mutlu etti. Bu projenin şu an ki maliyeti 1 milyar 100 milyon Türk Lirası. Bu Türkiye'nin büyük ve güçlü bir ülke olduğunu gösteriyor. Dua edelim sabaha kadar bir şey olmasın."

Üniversitenin Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM) Müdürü ve DAG Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Cahit Yeşilyaprak da aynanın teknik özellikleri hakkında bilgi vererek, şunları anlattı:

"4 metre çapında özellikle kırmızı ötesi gözlemlere duyarlı şekilde kaplanmak üzere Rusya'ya gönderilmişti. Hassas bir durum ve üzerine 1 mikronluk kalınlıkta bir kaplama yapıldı. O yüzden hassasiyeti oradan geliyor. Yaklaşık 4,7 ton ağırlığında. Esnetilebilir bir özelliğe sahip çünkü aynayı bir şekilde atmosferik koşullara göre ayna yüzeyinde belli deformasyonları bilerek atmosferdeki türbülans etkisini yok edecek şekilde bazı özelliklere sahip. O yüzden dünya üzerinde en hassas, en ince ve en gelişmiş kaplamaya sahip aynadır."

"Kırmızı ötesi bölgede gözlem yapacak"

Yeşilyaprak, DAG teleskopunun kendi sınıfında en teknolojik teleskopu olduğunu belirterek, bu cihazın, 3 optik özelliği bir arada barındıran 4 metre sınıfındaki tek teleskop olduğunu söyledi.

Bu özellikleri nedeniyle DAG teleskopunun önemli olduğunu vurgulayan Yeşilyaprak, "Erzurum'un atmosferindeki nem onarının düşük olması, yani soğuk olması bize zaten kırmızı ötesi bölgede gözlem yapacak o koşulları sağlayacak temel özellikti. Erzurum'un seçilme sebebi de buydu. Kara yolunda 30 kilometre hızla gidebilecek. Sonrasında dağ yoluna geçtikten sonra saatte 10 kilometre hızında olacak. Tamamen hava koşullarına bağlı ama biz 4-5 saatte bu işi bitirmeyi düşünüyoruz." diye konuştu.

Yeşilyaprak, bu süreçte kendilerine destek olanlara teşekkür etti.

aa