İlk yazımızın son bölümünü “Peygamberimiz (asm) Müslümanın güçlü olmasını tavsiye etmiştir” şeklinde tamamlamıştık. Bu da ancak güçlü olmaya vesile olan ve tüm hayırlar için gerekli olan sağlıkla mümkündür. İman nimetinden sonra insana verilen en önemli nimet sağlıktır. Sağlıklı olmanın önemli unsurlarından biri de maddi ve manevi temizliğe özen göstermekle mümkündür.

İslam maddi ve manevi temizliğe önem verir. “Temizlik imandandır” hadisini hemen hemen duymayanımız yoktur. Bugünlerin güncel konusu olan Covid-19 salgını bu günlerde temizliğin önemini daha da bir ön plana çıkarmıştır. Ağız temizliği de bundan fazlasıyla nasibini almıştır çünkü hastalığın vücudumuza girme kanallarından biri de ağızdır. Ağız temizliğine de Peygamberimiz (asm) bir çok hadisiyle ve uygulamasıyla vurgu yapmıştır. Dolayısıyla unutulmaya yüz tutmuş, yanlış uygulanan veya yeterince anlaşılmayan önemli sünnetlerden biri de ağız temizliğinde misvak ve benzeri malzemeleri kullanmaktır.

Misvak çok eskilere dayanan birçok kavimlerin de kullandığı bir temizlik aracıdır. Babiller, Romalılar, Yunanlılar, Mısırlılar, Afrikalılar, Güney Amerikalılar ve Araplar arak ağacını ağız temizliğinde kullanmışlardır. Ayrıca başka bitkiler de ağız temizliğinde kullanılmıştır (zeytin ağacı, portakal ağacı vesaire). Peygamberimiz (asm) ile de İslamiyet’ten sonra daha fazla ön plana çıkmıştır. Özellikle inanmayanlar her şeyde olduğu gibi İslamiyet’le ön plana çıktığından dolayı karşı çıkmışlar, reddetmişler. Peygamberimiz (asm) kullandığından dolayı sünnet hassasiyeti olanlar ise “ille de misvak” demişler diğer temizlik araçlarına karşı çıkmışlardır. Fakat bu kesimin birçoğunun kendileri de ya kullanmamışlar ya da sünnete uygun kullanamamışlardır. Dolayısıyla ifrat ve tefrite düşülmüş. Hikmet olan ise vasattır. Yerine ve usulüne göre her ikisini de kullanmaktır. Haram olmayan hiçbir şeye tamamen karşı çıkılmaz. 

“Bir şeyi ovalamak” anlamına gelen “sivak” kelimesinden türeyen misvak, erak (Salvadora persica linn) isimli ağacın dallarından elde edilir. Misvak ağız temizliği için kullanılan ağacın dalları veya köklerinin ismidir. Hadislerde misvak ve sivak aynı anlamda kullanılır. Dolayısıyla asıl olan ağız temizliğidir ve bunu mekanik olarak yapmaktır. Yabani zeytin ağacının ince dalları da misvak olarak şimdilerde ve Peygamberimiz devrinde de kullanılmıştır. Hiçbir kimyasal madde veya ilaçlar mekanik temizliğin yerine geçmez ve uzun süre kullanılamaz. Mekanik temizlik dışında plağın oluşumunu engelleyebilen tek kimyasal ajan klorheksidin diglukonattır. Bu madde ise bazı hastalıklarda 10-15 günden fazla kullanılması sağlık açısından zararlıdır. Misvak kullanarak Peygamber Efendimiz (asm) ağız temizliğinde mekanik temizliğin vazgeçilmez olduğunu göstermiştir. Diş fırçaları da kısmen bunu yapmaktadır. Tek başına fırça diş temizliğinde yetersiz kalmaktadır.

Sahabe efendilerimizin anlattıklarına göre Resulü Ekrem (asm) gece gündüz sürekli misvak kullanmıştır. Özellikle eve girdiğinde, uyumadan önce, kalktığında ve namaza çıkmadan önce mutlaka misvak kullanmıştır. Evinde veya mescitte dinlenirken de misvak kullanmıştır.

Ağız yoluyla birçok madde vücudumuzdan içeri girer. Bu giriş sindirim kanalından, ağzımızı kaplayan mukozadan ve tükürük kanallarından emilim ile olmaktadır. Yüksek tansiyonu olan insanlara, tansiyonu düşürmek için dil altı antihipertansifler verilir. Seruma katılarak damar yolundan verilen ilaçtan daha hızlı sürede etki yapar çünkü damakta ve ağız tabanında çok fazla reseptör vardır. Misvak ve içerisindeki maddeler de bu şekilde tükürük içerisinde çözülerek hem emilir hem de ağzımızdaki tat tomurcuklarını ve mukozayı uyarır.

Ağız ve diş temizliğinde misvaktan yeterince fayda görmemiz için misvağı 2-3 dakika kadar kullanmak gerekir. Mekanik olarak mikrobiyal dental plağı uzaklaştırmak için yaklaşık olarak bir diş için 3-5 saniye kadar bir süre gerekir. 28 dişi olan bir birey için bu da 84-140 saniye eder. Bu da yaklaşık 1,5-2,5 dakikaya tekabül eder.

“Ebu Musa (r.a) anlatıyor: Resulullah’a (a.s.m) uğramıştım. Elindeki bir misvakla dişlerini misvaklıyordu ve ü, u diye bir ses çıkarıyordu, misvak ağzındaydı, sanki kusuyor gibiydi.”

“Ebu İmame (r.a) anlatıyor: Resulullah (s.a.v) buyurdular ki: “Dişlerinizi misvaklayın. Çünkü misvak ağız için temizlik sebebidir, Allah’ın rızasına vesiledir. Cibril her gelişinde bana misvakı tavsiye etti; öyle ki bana ve ümmetime zorluk veririm diye endişe etmeseydim bunu onlara, farz kılardım. Ben öyle (ciddi) misvak kullanırım ki, öndeki dişlerimin (veya diş etlerimin) diplerinden kazınacağı endişesine kapılırım.”

Bu iki hadis peygamberimizin (asm) misvağı uzun süre kullandığını göstermektedir. Çevremde gördüğüm kadarıyla insanların çoğu misvağı bir sağa bir sola yatay bir şekilde ancak 5 saniye kadar kullandığını ve misvaklarının ucunun etkinliğini kaybetmiş derecede yıpranmış olduğunu gözlemledim. Evet insan burada niyetten bir sevap alır ama sünneti tam olarak uygulamamış olur. Sünnetten hasıl olacak sağlık faydasını da göremez kanaatindeyim. Aynı şekilde fırçayı da insanların çoğu 10-15 saniye kullanmaktalar. Böyle kısa süreli fırçalamayla da dişler temizlenmiş olmaz. Misvağın uçları lif lif olmalıdır. Ucu incelmiş ve bükülmüş misvak uçları yenilenmelidir. Aynı şekilde fırçaların uçları da büküldüğünde değiştirilmelidir.

Misvak ve fırça yumuşak bir şekilde dişleri ve diş etlerini sever gibi kullanılmalıdır. Misvak yatay ve dikey şekilde kullanılmalıdır. Dikey şekilde kullanılırken üst dişlerde aşağıya doğru alt dişlerde yukarıya doğru kullanılması tavsiye edilir. Dişleri, diş etlerini hatta dili de misvaklamalıyız. Misvakı ise bazı ulema “ille de yatay şekilde kullanacaksın” demektedir.

Misvağımız veya fırçamız yanımızda değilse abdest aldığımızda veya yemek yedikten sonra ağzımızı nasıl temizleyeceğimize dair yine hadislerde bize yol gösterecek durumlar var. “Allah, ümmetimden abdest alırken ve yemek yedikten sonra parmak aralarını ovalayarak yıkamayana ve dişlerini ovalayarak yıkamayana ve dişlerini temizlemeyenlere merhamet etsin.” “Yemekten sonra dişlerinizin arasını kürdanla temizleyiniz. Çünkü bu temizliktir. Temizlik ise imanı çağırır. İman da Cennette sahibinin yanındadır.” Elimizi yıkadıktan sonra elimizin işaret parmaklarıyla dişlerimizi ve diş etlerimizi ovalayarak da kısmen temizleyebiliriz. Özellikle diş etlerine bu şekilde masajın faydası vardır. Yine sağlam ve ucu üçgen şeklindeki kürdanlar dişlerin aralarını temizleme de kullanılabilir.

“Misvak, ölüm hariç her hastalığın şifasına vesiledir.” (Camiu’s Sağir 4:149, H No:4840) Hz. Ayşe validemiz tarafından rivayet edilmiştir. Tıbbi nebevide misvaka yapılan vurgu kadar hiçbir maddeye yapılmadığı kanaatindeyim. Çörek otundan sonra ölüm hariç her derdin devasıdır denen ikinci bitki misvaktır.

Peygamberimiz (asm) gece kalktığında yaptığı ilk iş misvaktır. “Hz. Ayşe (r.a) anlatıyor; Resulullah’ın (a.s.m) abdest suyu ve misvakı (akşamdan hazırlayıp yanına) konulurdu. Gece kalkınca abdest bozar, sonra misvaklanırdı.” Resulullah (s.a.s) uykudan uyanınca misvakla dişlerini temizlerdi.” (Riyaz’üs Salihin 1200) Ayşe (r.a) şöyle dedi: Biz Resulullah’ın (s.a.s) misvakını ve abdest suyunu akşamdan hazırlardık. Allah onu, gecenin dilediği saatinde uyandırırdı. Hz. Peygamber uyanınca hemen misvakla dişlerini temizler, abdest alır ve namaz kılardı.” (Riyaz’üs Salihin 1201)

Peygamberimiz (asm) eve geldiğinde yaptığı ilk iş; “Şureyh anlatıyor: Hz. Aişe’ye; “Hz. Peygamber (s.a.v) eve girdiğinde (yapacağı işlere) ne ile başlardı?” diye sordum. “Misvak kullanmakla” cevabını verdi.” (Nesai,Mücteba:1/13, Tuhye:6144)

Peygamberimizin (asm) emaneti teslim etmeden önce kullandığı en son şey:

“Hz. Aişe (ra) der ki: Aleyhüsselatü vesselam, benim hücremde ve normal olarak bana uğramakta olduğu günde vefat ettiler. Ayrıca Aziz ve Celil olan Allah onun ruhu şeriflerini kabzettiği vakit, mübarek başları ciğerimle boğazım arasında (göğsümde) yaslanmış vaziyette idi. Tükürüğü de tükürüğüme karışmıştı. Aleyhissalatu vesselam'ın hastalığı sırasında bir ara, (kardeşim) Abdurrahman İbnu Ebi Bekr (ra) içeri girdi, elinde bir misvak vardı, dişlerini misvaklıyordu. Resulullah (sav) o misvağa baktı. "Ver o misvağı bana!" dedim. O da verdi. Dişlerimle kemirip yonttum ve ucunu geverek (yumuşatıp) Aleyhissalatu vesselam'a uzattım. Resulullah, başı göğsüme yaslı vaziyette onunla dişlerini misvakladı."

Darısı üçüncü yazıya inşallah. Dualarınızda bulunmak niyetiyle vesselam.