Deist mü'mindir fakat müslim değildir. Deizm İslamsız imandır. İmansız İslam olmadığı gibi İslamsız iman da olmaz. Onun için deistin imanı İslam'a göre -zahiren- faydasız ve geçersizdir. Hıristiyanlığın saçmalıklarına karşı meşru bir entelektüel siper olan deizmi, İslam karşısında da istimal etmek abesle iştigaldir.

Muattıl (ya da “yorgun kral”) bir tanrının insanlığa gösterebileceği sahici hiçbir ufuk yok. Her şeyi yarattıktan sonra hepsini terk ederek köşesine çekilmeyi tercih eden bir tanrı en avam tabirle aciz, bezgin, karamsar ve tembeldir, bu ise tanrılığın ontolojisine zıt bir durumdur. Her şeye kâdir olmak ama hiçbir şey yapmamak.  

Onun için deist arkadaşlara insan olarak saygı duyuyorum ama deizm bana göre çok saçma. Ateist olacak kadar cesareti olmayanların sığındığı geçici bir liman deizm. Müslüman olmasaydım tercih edebileceğim tek tutarlı akım negatif ateizm (agnostisizm) olurdu. Ateizm -ters taraftan- İslam’a en yakın sistem diyor Cemil Meriç.

Bu topraklarda yükselen deizmin cılız ayak seslerini meşru göstermek için İslami geleneğin içinde mündemiç olan bir dane hurafatı bahane etmek hakikate muhaliftir. Zira ülkemizde Müslüman iken deist olduğu söylenen bazı insanların kahir ekseriyetinin deizme eğilim göstermesinin en önemli sebeplerinden biri Kur’an mealleri.

Bu saikle deizme olan temayülden Kur’an mealleri sorumlu olmadığı gibi geleneğin içerisine sızmış bazı hurafeler bahane edilerek yapılan bir deizm teveccühünden gelenek sorumlu değildir. Hiçbir neden tek başına varılan sonucu meşru kılmaz. Sonuç nedenden çok daha ciddi bir tercih, bir ısrar, bir bilinç, bir irade tasarrufudur çünkü.

İslam ile teskin olmaya yanaşmamış arayış içindeki tedirgin bir ruhun deizm ile sûkun ve huzur bulacağını tahayyül etmek gerçekçi değil pek. Çünkü ayine-i sâmed olan batın-ı kalp İslam’ın Allah’ı dışındaki bütün sevgileri, inançları ve kabulleri istifsar eder sadece.

Hâsıl-ı kelam, ateizmden şüphe duymaya başlayan bir ateistin veya deizmden bizar olmuş bir deistin son kertede varabileceği en makul ve en sahih yer İslam'dır. Mealcilik, tarihselcilik, gelenekselcilik ve hatta Şia gibi İslam’ın en heretik sayılabilecek yorumları bile deizme kıyasla çok daha tercihe şayandır.