Son zamanlarda yapılan bir araştırmanın sonuçlarından ülkemizde bilhassa imam-hatip gençliği arasında 'deizm'in giderek yaygınlaştığını öğreniyoruz. Araştırmanın sonuçları ne kadar güvenilir, bilmiyoruz. Bir zamanlar ülkemizde ateizm modası vardı, şimdilerde ise deizm modası esiyor. Eğer sonuçlar doğru ve güvenilir ise çok korkunç bir manzara ile karşı karşıya olduğumuz şüphesizdir.

Deizm’in tarihsel serencamı en az ateizm kadar eskiye uzanır. Voltaire başta olmak üzere birçok büyük ve uyanık zeka bu bulaşıcı hastalığa yakalanmıştı vakti zamanında. Bilindiği gibi tevhid üç kısımdır: tevhid-i zat, tevhid-i sıfat, tevhid-i ef’al. Deistler, müşriklerin yaptığı gibi tevhid-i zat dışındaki diğer iki tevhidi kabul etmez. Felsefi manada en büyük yanılgısı bu deizm’in.

'Deizm'i yüzeysel ve avam bir bakış açısıyla ikiye ayırmak mümkün: itikadi/felsefi deizm, ahlaki/ameli deizm. İtikadi/felsefi deizm bir yaratıcının varlığını kabul eder ama kutsal kitap, peygamber, haşir, kıyamet, cennet, cehennem gibi eskatolojik şeylere inanmaz. Sadece varlıklarına değil, gerekliliklerine de inanmaz. İnanmayı mantık dışı bulur. Bir yaratıcı var ama bize karışmaz, bizimle bir işi olmaz. Kainatı yaratmış ve sonra köşesine çekilerek “artık ne haliniz varsa görün!” der gibi bizi kendi halimize bırakmış.

Ülkemizde yaygınlaştığı söylenen 'deizm'in bu olduğu kanaatinde değilim. Çünkü İtikadi/felsefi deizm bu haliyle tıpkı ateizm gibi bir tezdir, bir iddiadır, pozitif bir yargıdır, Said Nursi’nin tabiriyle bir kabul-ü ademdir. İçinin doldurulması gereken ağır bir düşüncedir. Buraya varmak için yorucu ve ciddi bir düşünsel ızdırap/emek/istihale gerekiyor. Gençlerin kahir ekseriyetinin ise böyle ağır bir düşünsel yükü kaldıracak yaşta olmadıkları çok açıktır.

O halde gençler arasında yükseldiği söylenen deizm rüzgarı hangisi? Ahlaki/ameli deizm tabiî ki. “Ergen deizmi” demek daha doğrusu. Bu deizm bir düşünceden daha çok bir haldir, bir durumdur, bir tepkidir, bir tepkiselliktir. Bilinçli bir tercih değil, bilinçdışı bir maruz kalma halidir. Sorumluluktan, dinsel yükümlülükten, ibadetlerden kaçıştır. Lakaytlıktır, laubaliliktir, kararsızlıktır, kolaycılıktır, nefsin taleplerine esir oluştur.

Birinci grup deistler çok azdır ama ikincilere yanı başımızda bile her gün rastlamak mümkün. Amentü’de herhangi bir sorunu olmadığını söylediği halde hayatı boyunca camiye girmemiş, cumaya gelmemiş bir Müslüman’ın bir deistten ne farkı var? Çuvaldızı kendimize batırmak misali bir iç muhasebe ile gençlerin ahlaki/ameli 'deizm'e yönelmelerinin nedenlerini kabaca şöyle özetleyebiliriz:

İslami kesimde yüzlerce heretik fırka türedi. Necdilik, Rafizilik, Selefilik, Işid, Gülenizm, Boko Haram, Neo-Selefilik, Neo-Haricilik, mezhepsizlik, teflik-i mezahip (mezhepleri birleştirme), sünnet düşmanlığı, mealizm, tarihselcilik, İslami feminizm, İslami sosyalizm, İslami Kapitalizm, İslam’ı AB norm ve standartlarına uyarlamak, hizip, fırka, grup militanlığı, holiganlığı ve fanatizmi dehşet saçmakta. Dini hizmet ve faaliyetler yüz milyarlarca dolarlık bir sektör haline gelmiş durumda. Beş yıldızlı otellerde açılan kallavi iftar sofraları, lüks, israf, şatafat…

Bu nedenler 'deizm'e eğilim göstermek için bir parça anlaşılabilir belki ama onu benimsemek için meşru ve yeterli mi peki? Hayır ve asla. Çünkü mezkûr nedenler belirleyici değil etkileyicidir. Belirleyici olan son tahlilde insan iradesidir. Onun içindir ki aynı nedenleri her gün gözleriyle müşahede ettikleri ve onlarla her an muhatap oldukları halde kendi meslek ve meşrep düsturlarına sımsıkı yapışan yüz binlerce Müslüman genç var.

Câlib-i dikkattir, Risale-i Nurları okuyup deist olan tek bir nurcu genç yok ama meal (lütfen dikkat buyurun, meal Kur’an değildir) okuyup deist olan yüzlerce ‘mealist’ genç var. Neden? Akl-ı selim her vicdanın teenni ile üzerine eğilmesi gereken hayati bir soru bu.