Düşmanlık; hınç, kin, garaz ve husumet etmek demektir. (1) İnsana verilmiş olan ve yerinde kullanılması gereken bir duygudur. Yerinde kullanmadığı zaman, ilk önce düşmanlık edenin kendisine zarar verir. Toplum hayatını ifsat edip zehirler. Gayrımeşru muhabbetlerin mükafatı hükmündedir. Düşmanlık, aynı zamanda şeytanın bir desisesidir.

Şeytana kulak verip desisesini dinleyenler, mümin kardeşine düşmanlık etmekten çekinmezler. Bir müminin bir tek kötülüğü ile bütün iyiliklerini örterler, düşmanlık edip günaha girerler. (2) Halbuki, bir tek cânî sıfat yüzünden çok masum sıfatları olan bir mümine düşmanlık edilmez.  (3)

Müminin ruhunda kin, düşmanlık ve vahşete yer yoktur. En büyük düşmanıyla bile bir nevi kardeşliği vardır. Kafirin ruhunda ise; düşmanlık vardır, nefsine uyma ve itimat vardır. (4)

Tarafgirlik, müminler arasında ayrılığa, kine ve düşmanlığa sebebiyet verir. (5) İstibdat da bir düşmanlık sebebidir. Dostluk, ancak istibdadın yok olmasıyla hayat bulabilir. (6)

İnsan, illâ da düşmanlık etmek istiyorsa, kalbindeki düşmanlık duygusuna düşmanlık etmeli ve onu yok etmeğe çalışmalıdır. Kendisine çok zarar veren nefs-î emmaresinin heveslerine düşmanlık etmeli ve ıslahına çalışmalıdır. O muzır nefsinin hatırı için müminlere düşmanlık etmemelidir. Zira düşmanlık edecek çok kâfirler ve zındıklar vardır, onlara düşmanlık etmelidir.

Hasım olmakta, husûmet etmekte fenalık vardır. Müminin husûmete hiç vakti yoktur, olmamalıdır da. Husumet, eğer fenalıkla mukabele edilirse artar. Hasmı mağlup etmek fenalığa karşı iyilikle mukabele etmekle olur. Hasım, zahiren mağlup olsa bile, kalben kin bağlar, düşmanlığı devam eder.

Eğer iyilikle mukabele edilirse büyük bir ihtimalle pişmanlık duyar ve dost olur. Husumete en layık sıfat yine husûmettir. Toplum hayatını alt üst eden düşmanlık, her şeyden ziyade nefrete ve düşmanlığa müstahak olan çirkin ve muzır bir sıfattır. (7)

Bazen insan, gururu ve nefisperestliği ile şuursuz olarak iman ehline karşı haksız olarak düşmanlık eder ve kendini haklı zanneder. Bu ise, iman ehline karşı muhabbete vesile olan iman, İslamiyet ve cinsiyet gibi kuvvetli sebepleri hafife almak, kıymetlerini düşürmek anlamına gelmektedir. Düşmanlığın ehemmiyetsiz sebeplerini, muhabbetin dağ gibi sebeplerine tercih etmek gibi bir divaneliktir. Düşmanlık muhabbete zıttır; aydınlık ve karanlık gibi bir arada bulunamazlar; hangisinin sebepleri galip ise, o hakikatiyle kalpte bulunur.
Muhabbet, hakikatiyle kalpte bulunursa, o vakit düşmanlık; şefkate ve acımaya döner. İman ehline karşı vaziyet budur. Düşmanlık kalpte hakikatiyle bulunursa, o vakit muhabbet; uysallık ve karışmamak, zahiren dost olmak suretine döner. Bu ise, tecavüz etmeyen dalalet ehline karşı olabilir. Düşmanların kötülükleri -tecavüz olmamak şartıyla- düşmanlığı celp etmemelidir.

Düşmanlık eden, mizacı bozulmuş bir çocuğa benzer. Sinek kanadı kadar ehemmiyetsiz bahaneler bularak ağlamak ister. Suizan mümkün oldukça iyi düşünmez. Bir kötülük ile on iyiliği örter. Bunu da İslam reddeder.

Eğer hem dünyada, hem de ahirette rahat etmek isteniyorsa, bu duyguyu yerinde kullanmak şarttır.  Düşmanlık ve muhabbet, Asr-ı Saadette olduğu gibi, bütün zihinleri din noktasına çevirerek edilmelidir. 

Nefis ve şeytanın oyununa gelmeden, düşmanlığın kendisine ve kalplerde olanına düşman olunmalı, cehalet, zaruret ve ihtilaf gibi üç büyük düşmana karşı da sanat, marifet ve ittifak ile cihat edilmelidir.  Muhabbete âşık, husûmet ve düşmanlığa da çok dargın olunmalıdır.

Dipnot
1-Komisyon, 2002, Örnekleriyle  Türkçe  Sözlük, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul 
2-Nursî, Said, 1994, Lem‘alar, s: 81, Y.A.N., İstanbul
3-Nursî, Said, 1995, Hutbe-i Şâmiye, s: 152, Y.A.N., İstanbul
4-Nursî, Said, 1994, Mesnevî-i Nûriye, s: 61, Y.A.N., İstanbul
5-Nursî, Said, 1994, Mektûbât, s: 71, Y.A.N., İstanbul
6-Nursî, Said, 1994, Münâzarat, s: 67, Y.A.N., İstanbul
7-Nursî, Said, 1994, Mektûbât, s: 256, Y.A.N., İstanbul

[email protected]