Her insanı Allah'ın boyadığı bir renk olarak görüp ve bu nazarla yaklaşmayı istemek elbette en makul olan haldir.Her bir renkte ,her bir surette güzelliğin ,varlığın yegane manasına erişip  varıldığında sıkıntıların ayrılıkların zıtlıkların giderilmiş olduğuna tanıklık etmiş oluruz.Mevlana'nın yıllar önce vurgulamış olduğu "bu hır gür,bu savaş nereye sen bensin işte ben senim" bu dizeler hakikati dile getirmeye yüz tutmuştur .Benlik elbisesini çıkartıp biz olmaya gayret gösterip;enaniyet davasından vazgeçmeyi arzulamak  mutlak surette insana  fayda sağlayacak hususların başında gelir."insanın  değeri renginde mi ilminde mi sorusuna verilebilecek yanıt  elbette koca bir milleti canlı zinde tutan ,mana zenginliği katan  ilmin olmasıdır.Netice itibariyle  renklerin hiçbir önemi olmadığı bu durumlarda ,insan değerinin özünün değerli oluşu cereyan eder.Emrolunduğu gibi yaşayan insanların ilme sarıldıklarını görmek zor olmasa gerek.zira  bu halet-i ruhiye içerisinde bulunulmadığında ,psikolojik savaşın kol gezdiği bir durumla karşı karşıya gelindiğini gözlemlemiş oluruz.

Bilal ,sevimsiz olaylara maruz kalmıştır. Renginden ,kavminden ırkından dolayı haksız suçlamaların eziyetlerin ortasında olan bir kişi idi.Irkçılığın ayrılıkların o zamandan süregelen bir durum söz konusu olması  üzüntünün baş sebebi idi.Topyekun insanlığı derinden sarstığı  etkilediği  gözler önünde olan bir haldir.zira ilimden nasibini almamış,batıl uydurma şeylere önem veren halkın bu halet  içinde olması zulmetin artmasına zemin hazırlamış olmasıdır.İlim nazarıyla kainatı tefekkür etmek ,cehaleti dalaleti gafleti oratadan kaldırma açısından önemlidir".Herşeyin cehlinden güzel olan ilim "evreni derinliğiyle engin manasıyla süslemiştir. Ruhun hakimi ,aklın gıdası olan ilim ,çekişmelerin körlemiş fikirlerin galibi olmuştur.insanın değeri her cihette ilminde cereyan etmiştir.

Alllah katında suret güzelliği değil sıret güzelliği her vakit ehemmiyet taşır.Hak katında dünyevileşmenin hiçbir fayda vermeyeceğini bir apaçık idrak etmiş oluruz.Binaenaleh insanlığın rengine, şekline takılmadan saplanmadan varlığın arkasındaki manayı sıırı keşfetmek,her açıdan esas kılınmıştır.Bu davete gönül verenler,  hayatını ittifak uzlaşma çizgisine göre tanzim edenler şüphesiz bahtiyarlığın bünyesinde barınabilecek olanlardır."Allah yanında en değerli kıymetli takvaca olanınız,takvaca en üstün olanınızdır."ayeti tüm derinliğiyle inkişaf etmiş olması bizler açısından büyük bir hikmet değer taşır.Hak katında halk katında esas kılınan değerler ,ilmi fikri ahlaki vasıflara muvafak olunmasıdır. Bu surette  din dil ırk ayrımı gözetmeden bu değerlerin bir olması uhuvvet duygusunu pekiştiren bir hakikattir.velhasıl Yaratıcı'nın insanları ayrı renklere kavimlere milletlere ayırmasındaki maksat birbirlerini tanımaları için zuhur etmiştir.Şüphesiz insanlığı bir eşit saymak mutlak olan bir gerçektir.insanın değerli önemli oluşunu meziyetlerine ulvi vasıflarına bakıp karar vermek yüksek ,derin  halet-i ruhiyedir.

Netice itibariyle kainatın özeti olan insana derin  zengin engin bir ruha manevi dünyanın kapılarını açan ,tükenmez bir hazine olan ilim irfan deryasıdır. Nice alimlerin ariflerin hak dostalarının bu ilim denizinden nasiplerini aldıklarını idrak etmiş oluruz. zira bu lütuflara ihsanalara  vakıf olanların tefrikaya düşmeyip   ayrılığa benlik davasına ırkçılığa yer vermemeleri gözler önüne gelen bir hakikattir.Allah'ın ipine sarıldıkları vakit hiç şüphesi hüsrana uğramamış olacaklardır. zat-ı zülcelalin kerem, ikram ve lütufları sayesinde inş. Rabbim ilimle amil olmayı nasip etsin cümlemize.