Risale Haber-Haber Merkezi

Cumhuriyet gazetesi yazarı Işık Kansu, Said Nursi'nin Teali İslam Cemiyeti’nin üyesi olduğunu iddia etti. İskilipili Atıf Hoca'ya iadei itibar verilmesini eleştiren Kansu, Teali İslam Cemiyeti’nin Kuvayı Milliye ve Kurtuluş Savaşı’na karşı çıktığını ileri sürdü.

Kansu'nun çarpıtarak köşesinde yayınladığı iddiasına rağmen Said Nursi'nin söz konusu cemiyetle bir ilgisi yok.

Konuyla ilgili Sorularla Risale sitesinde yayınlanan cevap şöyle:

Müderrisin Cemiyeti 15 Şubat 1919 tarihinde; ilmiye mesleğinin ihyası, Müslümanların eğitimi ile terakkileri, Müslümanlar arasında maddi manevi bağları kuvvetlendirmek gibi gayelerle kurulmuştur. (1) Bunun yanı sıra bu cemiyet, tüzüğünde belirttiği üzere siyaset yapmayacaktı.

Cemiyetin kurucuları, yöneticileri ve üyeleri şu kişilerden oluşmaktadır.

Kurucular: Fatih Dersiamlarından Abdülfettah, Geyveli İbrahim Hakkı, İskilipli Mehmet Atıf ve Bayezid Dersiamlarından Ermenekli Mustafa Safvet.
İdare Heyeti: Mustafa Sabri, İskilipli Mehmet Atıf, Mustafa Safvet.
Azalar: Eşref Efendizade Şevketi, Dar'ül Hikmet'il-İslamiye azasından Said-i Kürdi, Düzceli Zahid (Zahid Kevseri), Seydişehirli Hasan Fehmi, Mantık Müderrisi Manisalı Mustafa, Asitaneli Hafız Abdullah ve Sinoplu Mehmed Emin Efendilerdir. (2)

Yukarıdaki listeden görüleceği üzere Cemiyetin kurucuları, yöneticileri ve üyeleri dönemin en gözde medreselerin müderrisleridir.

Asli gayesi ve tüzüğüne göre siyasetle ilgisi olmayan Cemiyet-i Müderrisin, İzmir’in işgali olayı üzerine, Sultan M. Vahidüddin’in beyanatından sonra, Müderrisin Cemiyeti de 26 Eylül 1919 (26 Eylül 1335)'da, istişaresiz, yani üyeler haberdar edilmeden siyasi bir bildiriyi İkdam gazetesinde neşretmesi üzerine, üyelerin hemen hepsi (Bediüzzaman dahil) bu cemiyetten ayrılmışlardır. (3)

Bunun üzerine Cemiyet-i Müderrisin 14 Kasım 1919'daki Genel Kurul'da almış olduğu kararla Teali İslam Cemiyetine dönüşmüştür. (4)

Teali İslam Cemiyeti Kurucu ve üyeleri arasında Bediüzzaman yoktur.
Kurucular: İskilipli Atıf Efendi, Konyalı Abdullah Efendi, Bergamalı Mehmet Zeki Efendi
Üyeler: Erzincanlı Hasan Fehmi Efendi, İstanbullu Şerefeddin Efendi, Manisalı Hayreddin Efendi, Tarih Müderrisi Tahirü’l-Mevlevi, Kayserili Şemseddin, Seydişehirli Hasan Fehmi Efendi. (5)

Birbirinin öncesi ve sonrası olarak gösterilen Müderrisin Cemiyeti ve Teali İslam Cemiyeti aslında birbirinden şahıslar bazında da fikir bazında da tamamen farklıdır. Zira Müderrisin Cemiyeti'nde olup Teali İslam'a geçen sadece iki kişi vardır. Kadro neredeyse tamamen farklıdır. Fikren birbirinden farklı olmalarının göstergesi ise; Müderrisin Cemiyetinin 26 Eylül 1920'de (üyelerden habersiz) yayımlanan beyannamesi neticesinde birçok mensubunun istifa etmesi ve kurulan Teali İslam Cemiyeti'ne, bu cemiyetin siyasete alet olacağı  yönündeki tereddütlerinin olması hasebiyle dahil olmamalarıdır.

Bütün bu tarihi vesikalar ve izahlara göre çıkacak sonuçlar şöyle sıralanabilir.
1.Bediüzzaman Hazretlerinin Teali İslam Cemiyeti ile hiçbir alakası yoktur.
2.14 Kasım 1919 tarihinde kurulan Teali İslam Cemiyeti'ne isnat edilen beyannamenin, yayımlandığı tarih olan 26 Eylül 1919 tarihinde henüz Teali İslam Cemiyeti mevcut değildir.
3.Bediüzzaman Hazretlerinin, bütün kurucularının meşhur alim ve büyük müderris insanlar olan Müderrisin Cemiyetine mensub olması bile sadece muvakkat bir üyelikten ibarettir.
4.Bediüzzaman'ın bu beyannamede imzası kesinlikle yoktur. Kuva-yı Milliye aleyhindeki beyannameye imza attığı gerekçesiyle suçlanan Bediüzzaman bu beyanname sebebiyle Müderrisin Cemiyetinden ayrılmış ve şahsı adına kuva-yı milliyeyi destekleyen makaleler ve kitaplar neşretmiştir.

Kaynaklar:
1.Kemal Gurukan,Köprü,"İslam'ın Siyasallaşma Sürecinde Cemiyet-i Müderrisin'den Teali-i İslam'a",Güz 200,Sayı:72,s.16.
2.Gurukan,a.g.m.
3.Bursalı Mehmet Tahir, Cemiyet-i Müderrisin, Nizamnâme-i Esasisi, Beyannâme, Evkaf-ı İslâmiye Matbaası, İstanbul 1337’den aktaran, Gurulkan, a.g.m.
4.Gurulkan,a.g.m.
5.Tarık Zafer Tunaya,Türkiyede Siyasal Partiler,2.cilt,s.381