Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Dersim olayları ile alakalı birtakım belgelerin gizliliklerini kaldırarak araştırmacıların hizmetine sundu. Star gazetesinden Taşkın Koç bu konuda haber yaptı ve ne tür belgelerin olduğunu açıkladı.

Dersim olayları ile ilgili “The Trut” mecmuasında Türk hükumetinin uygulamalarını destekleyen bir yazı üzerinde bundan önceki yazımda durmuştum.

Bugün yine Dersim hakkında Cumhuriyet Arşivinden temin ettiğim Ermeni Ramgavar Partisi yayın organı Arev gazetesinde çıkan iki yazı üzerinde duracağım.

Dahiliye Vekaletinden Başvekalete 19/7937 tarihli ve 8401/2/K. sayılı yazı ile iki gazete küpürü daha sunulur. Bu yazılar, Paris’te çıkan Taşnak Partisi yayın organı Haraç ve Kahire’de çıkan Ramgavar Partisi yayın organı Arev gazetelerinde Dersim hakkında çıkan 3 ve 5 Temmuz 1937 tarihli nüshalarında yayımlanan yazıların tercümeleridir.

Haraç gazetesinin 3 Temmuz 1937 tarihli yazısında harp mıntıkasından bizzat ve vesikalı olarak 24 Haziran tarihi itibariyle Beyrut’tan haber verdiğini bilirden muhabir, Dersim Hükumetinin teşekkül ettiğini, Kürt Umumi Valiliğine de Seyyid Rıza’nın tayin olduğunu belirtmektedir.

Harp mıntıkasından Türk ordusuna ait zayiat (ölü-yaralı) haberlerini de detaylı olarak veren muhabir, Seyyid Rıza’nın hücum yerine müdafaa yapılması emrini verdiği, Dersim Kürtlerinin hiçbir askeri dış yardım almadan Türk ordusuna karşı beş yıl dayanabilecekleri belirtiliyor.

Seyit Rıza’nın Atatürk’ün selamını ve gönderilen parayı reddettiği, Türk hükumetinin oyunlarını boşa çıkartmış olduğu, ancak Kürt beyleri ve ağalarının meçhul istikametlere götürüldüğü, cebren erzak taşıttıkları gençlerin de akıbetlerinin belli olmadığı ifade ediliyor.

Kürtlerin Palu kaymakamını öldürdükleri, Dersim mıntıkasından 30.000 askerin ve 30 tayyarenin harekata iştirak ettikleri bildiriliyor.

Kürt Umumi Valiliğine de Seyyid Rıza’nın tayin olduğu”na dair bir takım duyumlar var ama hangi makam tarafından tayin olunduğuna ve Dersim Hükumetinin teşekkül ettiğine dair bir kaynağa rastlayamadım, Olsa elbette açığa çıkardı ve duyulurdu. Bilen varsa elbette bunları yeri gelince açıklayacaktır. Ermeni muhabirinin bu haberi hangi vesikalara dayandırdığı meçhuldür. Maksatlı bir yayın da yapmılmış da olabilir.

Kahire’de çıkan Arev gazetesinin 5 Temmuz 937 tarihinde yayımladığı ve İstanbul (A.A)’ndan aldığı habere göre de Dersim’de Kürt reislerinden yirmi kişinin Divan-ı Harplerce süratle muhakeme ve idama mahkum edildikleri, âsilerin tepelerde tutundukları mevzilerden kendilerini kuşatan kıtaata karşı şiddetli mukavemet gösterdikleri ifade edilmektedir.

Tarihi gerçekler gecikmeli de olsa artık gün yüzüne çıkıyor. Karanlık, haksızlık ve zulüm dolu acı günlerin yaraları elbette sarılamayacak. O günlerin aktörleri hep toprağın altına girdi. Mahşer gününde elbette âdil bir şekilde hesaplaşacaklardır.