Kur’an-ı Hakim’in heybetli ve belâğatlı Tâhâ Sûresinde, Cenâb-ı Allah’ın varlığı ve birliği, izzet, azamet ve celâlinin beyanından sonra, Mûsa Peygamberin (as) ailesi ile Tuva Vadisi’nden geçtiği sırada başından geçen hadise anlatılır. Hazreti Mûsa’ya “Kelimullah” (Allah ile konuşan) ünvanı verilmesine vesile olan Mûsa’nın kıssasına (hikâyesine) bakalım:

“Mûsâ’nın haberi sana ulaştı mı?

Hani bir ateş görmüştü de … Ateşin yanına varınca, ona şöyle seslenildi: “Ey Mûsâ!”

“Şüphe yok ki, ben senin Rabbinim. Hemen ayakkabılarını çıkar. Çünkü sen mukaddes vadi Tuvâ’dasın.”

“Ben seni (peygamber) seçtim. Şimdi vahyedilecek şeyleri dinle.”

“Şüphe yok ki ben Allah’ım. Benden başka hiçbir ilâh yoktur. O hâlde bana ibadet et ve beni anmak için namaz kıl.” ……..

“Şu sağ elindeki nedir ey Mûsâ?”

Mûsâ dedi ki: “O benim değneğimdir. Ona dayanırım, onunla koyunlarıma yaprak silkelerim. Onunla başka işlerimi de görürüm.” (Tâhâ/9-18)

Mealleri verilen âyetlerde, Cenâb-ı Allah, bir ateş veya nûr üzerinden Hazreti Mûsâ’ya (as) nidâ eder. Mükâlemenin bir faslında elinde asâ olan Hazreti Mûsa (as)’ya elindekinin ne olduğu sorulur. Ulu’l azm, yâni en büyük resûl-nebilerden olan, kendisine kitap ve hikmet verilmiş olan Hazreti Mûsâ (as) bir kaç kelimelik “şu elimdeki Asâ’dır, yâni değnektir” cevabı yerine, asâ ile gördüğü bütün işlerini uzun uzun anlatır.

Peki ya kime anlatır bütün bunları? Kendisinden başka ilâh olmayan bütün âlemlerin Rabbine.

Niçin? Çünkü o mükâleme, o kudsi sohbet Hazreti Mûsa’nın (as) mi’râcıdır.

Hadisenin özü ve özeti: Allah Musa (as)’yı seçmiş, Zâtının anılmasını ve namaz ile kendisine ibadet etmesini istemiş ve emretmiştir.

Hazreti İbrahim (as)’in ateşe atıldığı, Hazreti Yunus’un (as) balığın karnında bulunduğu, Hazreti Yusuf’un (as) kuyuda bulunduğu esnalarda olduğu gibi. Çünkü o vaziyetler, sebeplerin ortadan kalktığı ve perdesiz-vasıtasız olarak kulların Rablerine en yakın oldukları demlerdir. Cenâb-ı Allah ile yapılan konuşmanın maddi-mânevi hazzına, huzur ve huşuuna dünyevi ve uhrevi hiçbir zevk, lezzet ve saadet ona denk olamaz, hiçbir tad ve haz ona yetişemez.

***

Mi’rac-ı Ekber-i Muhammedi’ye bakalım. Necm Sûresinin başlarında Cenâb-ı Allah, kasem/yemin ettikten sonra Mi’rac anlatılır:

“(Kur’an’ı) ona, üstün güçlere sahip, muhteşem görünümlü (Cebrail) öğretti. ….

Göz (gördüğünden) şaşmadı ve (onu) aşmadı.

O, Rabbinin en büyük âyetlerinden/alâmetlerinden bazısını gördü.” (Necm/5-18)

Mi’rac, Peygamber Efendimizin (sav) Cebrail (as)’ın refakatiyle Huzur-u İlâhi’ye çıkarılmasıdır. Bu hadise kâinat yaratıldığından beri ilk olarak ve bir tek defa yaşanmış, tekrarı mümkün olmayacak muhteşem ve muazzam bir hadisedir.

Mi’raciye Risalesi olan 31.Sözde şöyle anlatılır: “Zât-ı Ahmediyenin (a.s.m.) merâtib-i kemâlâtta seyr ü sülûkünden ibarettir.

Yâni, Cenâb-ı Hakk’ın tertib-i mahlûkatta tecellî ettirdiği ayrı ayrı isim ve ünvanlarla ve saltanat-ı rubûbiyetinde teşkil ettiği devâir-i tedbir ve icadda ve o dâirelerde birer arş-ı rububiyet ve birer merkez-i tasarrufa medar olan bir semâ tabakasında gösterdiği âsâr-ı rubûbiyeti birer birer o abd-i mahsûsa göstermekle,

o abdi, hem bütün kemâlât-ı insaniyeyi câmi’,

hem bütün tecelliyât-ı İlâhiyeye mazhar,

hem bütün tabakat-ı kâinata nazır ve saltanat-ı Rububiyetin dellâlı ve marziyât-ı İlâhiyenin mübelliği ve tılsım-ı kâinatın keşşâfı yapmak için, burâka bindirip, berk gibi semâvâtı seyrettirip, kat’-ı merâtip ettirerek,

kamervâri menzilden menzile, dâireden dâireye rububiyet-i İlâhiyeyi temâşâ ettirip,

o dâirelerin semâvâtında makamları bulunan ve ihvânı olan enbiyâyı birer birer göstererek,

tâ Kâb-ı Kavseyn makamına çıkarmış,

ehadiyet ile kelâmına ve rû’yetine mazhar kılmıştır.” İşte mi’rac hadisesinin kâmil mânâsıyla hakikati budur.

Risâle-i Nûr’un, Mi’rac bahislerinden anladığımız kadarıyla, Peygamberin (sav) göğe yükseltilerek urûc ile getirildiği “kâb-ı kavseyn (İki yay arası/aralığı)”, Yüce Allah’ın Rubûbiyet Makâmı olan vücûb dairesi ile yaratılmış olan imkân âleminin hudududur. Aklın ve idrakin ihata edemediği o mukaddes makamda Allah-u Te’âla, Alemlerin Rabbi ünvanıyla, alemlere rahmet olarak gönderdiği elçisini mâverâya çıkarmış, O’na neler vahy edip büyük âyetlerinden kimbilir neleri gösterip hangi müjdeleri va’d etmiştir.

Mi’racın özeti: Alemlerin Rabbi, alemlerin içinden seçtiği kulunu, varlıkların vekili sıfatıyla huzûruna kabul ederek O’na bizzat hitap etmiş, mü’minlere iman etmeleri emr edilen hakikatler kendisine gösterilmiş, “mahlûkatın eşref mertebesi”, mânâsı ve hakikatini ihtiva eden NAMAZ ibâdetini O’na ve ümmetine hediye etmiştir. Her vakit o huzûra çıkış ve kabul ediliş ân’ı hatırlansın diye…

Bu büyük ihsan ve ikram Hazreti Peygamberin (sav) acı üstüne acıları yaşadığı ve İslâm tarihinde “senet’ul hüzn” (hüzün yılı) diye bilinen ve risâletin 12. senesinde lutf edilmiştir. O sene Peygamber Efendimizin muhterem zevcesi Hazreti Hatice (ra) ve ardından Efendimizi büyütüp hayatı boyunca müşriklere karşı himaye eden amcası Ebu Talip vefat etmişlerdi. Cenâb-ı Allah, kederli ve mahzûn Peygamberini işte o Mi’rac ile teselli etmiştir.

***

Hazreti Zât-ı Risâlet Efendimizin (sav), kıyamete kadar gelecek bütün mü’minlerin o gecenin feyz ve bereketinden hissedar olabileceğini “Namaz mü’minin Mİ’RAC’ıdır.” (Süyûtî, Şerhu İbn-i Mâce, I, 313) hadisiyle müjdelemiştir. Mi’rac, kulun Rabbinin Arş’ına ve/ya Ulûhiyyet makamına, en ziyade yakınlaşacağı ân’dır. Tıpkı namazda huzûruna çıkılması misâli gibi. Kişi ihlâsı ve samimiyeti derecesinde bu feyze mazhar olabilecektir.

Mi’rac, Rabb’in kulunu abd olmaya dâvet etmesi ve kulun da o kutlu dâvete ibadet ile icâbet etmesidir. Biz mü’minler için Mi’rac namazın ta kendisidir. Mevlâna Celâleddin-i Rûmi’nin (ra) zarif ifadesiyle “Allah kulunun huzûruna çıkmasını isteyince onun kalbine ibadet etme arzusu koyar.” O halde, her ne vakit olursa olsun, içimize doğan ibadet iştiyakını Rabbimizin “haydi huzuruma gel” nidâsı ve dâveti sayalım. Zaten namaz kulun Rabbiyle “bu fâni misafirhanede bâkiyâne bir sohbet”i değil mi?

Yaratılmış, küçük-büyük her bir mevcûdun tahiyyeleri mi’rac gecesi Rabb’ul Alemine arz edilmiş. O halde namaz, ibadet eden bütün varlıkların bütün ibadet çeşitlerinin mânâlarını ve hakikatlerini ihtiva ediyor. Namaz, her peygamberin kendilerine vahiy veya ilham edilen husûsi vakitlerde Alemlerin Rabbine takdim ettikleri ibadetlerinin hülâsasıdır; Hazreti Adem (as) sabah, Hazreti Davud (as) öğlen, Hazreti Süleyman (as) ikindi, Hazreti Nûh (as) Akşam, Hazreti Yunus (as) ise yatsı vakitlerinde olduğu gibi. Bütün peygamberlerin kitaplarının ve dâvâlarının vârisi olan Peygamber Efendimiz (sav), onların Allah-u Tealâ’ya yaptıkları ibadetlerin de vârisidir.

Namazın rükünleri, kıyamdan rükûa, secdeden ka’deye ve teşehhüde kadar her faslı ve safhası, bütün varlıkların azamet karşısındaki saygı hallerinin toplamı ve özetidir. Kıyam ayaktaki varlıkları temsildir, keza rükû’ boyun eğdirilmişlerin, ka’de dağlar ve gezegenler gibi çakılıp oturtulmuşların, secde ise yerde gezenlerle sürünenlerin ibadetlerinin numûneleridir…

Bu münasebetle, namaz ibadetiyle huzuruna çıkılan İzzet ve Azamet Sahibine, külli bir niyet ile kâinatı avuçlarımıza almışız gibi “abd-i külli ve vekil-i umûmi” sıfatıyla, şu küçük kâinat olan insanın bütün/büyük kâinat namına, vekâleten “iyyâke na’budû” (yalnız ve sadece sana ibadet ederiz) diyerek bu ibadetlerin hepsini, taraf-ı İlahi ile takdir ve tayin edilmiş vakitlerde hakiki sahibine takdim ederiz. Şu halde, ibadetinde gevşek olan ya da tembellik eden vekâlet vazifesini aksatınca, hadde ve hesaba gelmeyen onca varlığın hukukunu ihlâl etmiş olmaz mı?

Kıblegâhımız olarak yöneldiğimiz ve Yüce Allah’ın “evim” dediği Kâ’be, Arş’ın yeryüzündeki timsâli ve izdüşümündedir. Denilir ki “Kâ’be üste ve alta doğru uzanan nûrâni bir sütun ve direk gibidir. Üste doğru uzanıp da Arş'a kadar giden bir nûrâni sütun olması…” hasebiyle, Kâ’be’ye yönelen aslında Arş-ı A’zam’a yönelmiştir. Her kıldığımız namazı kıblemiz Kâ'be olarak, Kur’an-ı Hakim’in imâmetinde, Peygamber Efendimizin (sav) ardında, bütün enbiyâ sağında, bütün evliyâ solunda, bütün melekler, rûhâniler, nurâniler ve ins-ü cân ile beraber o büyük ve muhteşem cemaatte O’nun ardında saf tutmuşuz gibi tasavvur ederek edâ edilmeli…

***

O büyük ve muhteşem ibadetin hakikatini ve mânâsını ifade etmeye kelimeler yetmez elbette. Namaz Allah’ı en güzel sözlerle, en güzel mânâlarla, en harika tesbih ile zikretmektir. Şu âyet o büyük ibâdetin önemini ve Allah katındaki kıymetini beyan eder: “(Ey Muhammed!) … namazı da dosdoğru kıl. Çünkü namaz, insanı haddi(ni) aşmaktan ve kötülükten alıkor. Allah’ı anmak (olan namaz) elbette en büyük ibadettir. …” (Ankebût/45) Namaz, meâli verilen âyette “Zikrullah’i Ekber” diye tâbir edilmiştir, yâni Allah’ın anıldığı en büyük zikir…

Allah’ı namaz ile zikreden ne mi olur? Şu harika müjdeye mazhar olması umulur; “Fezkurûni ezkurkum.” Yâni “(Öyleyse) beni zikredin/anın ki ben de sizi anayım. …” (Bakara/152) Allah kendisini anıp zikreden kulunu rahmetiyle, merhamet ve mağfiretiyle, şefkat ve sevgisiyle anacak ve ona va’dettiğini verecek. Biz nasıl zikr edersek O da öyle zikr edip anacak; hangi önem derecesiyle, nasıl ve ne kadar anıp zikr edersek. Unutulmamalı ki; Peygamberin ardında, O’na iktida ile, O (sav) nasıl kılıyor ve zikr ediyor idiyse O’na uyarak ve aynıyla O’nun kıldığı gibi...

Zikirlerimiz, Allah’ı anışımız, Kur’an okumalarımız, namazdaki kıraatimiz ve tesbihlerimiz teenni ve tertil ile olmalı. Öylesine hızlıca okunup birbirine karışmadan, mânâlarını tefekkür ederek o kudsi kelimeler inci taneleri gibi birer birer usulca dökülmeli dilimizden. İhlâsımız, samimiyetimiz ve derûni hislerimizle süslenmiş gibi kabul ve icâbe makâmına yükseltilip arz edilsin.

Hazreti Mûsa’nın (as) kıssasına tekrar dönelim. “Ona, Tûr dağının sağ tarafından seslendik ve kendisi ile gizlice konuşmak için kendimize yaklaştırdık.” (Meryem/52) Allah-u A’lem, bizim Tûr dağımız belki de kalbimizdir. Mûsa Peygambere (as) gizlice seslendiği gibi, Yüce Allah ilhamlarla biz kullarını kendisine yaklaştırmak için kalbimizden ilhamlarla sessizce seslenir…

Mânâsını ve mâhiyetini bir nebze izâh etmeye gayret ettiğimiz Mİ’RAC bir tek defa yaşandı ve tekrarı bir daha hiçbir beşere nasip olmayacak. Fakat her ezân ve kâmet ile “Heyya ale’s sale” (haydin namaza) dâvetini duyan her bir mü’min Mİ’RAC makâmına dâvet ediliyordur. O vakit kalbini dikkat ve tahassüs ile dinlesin, esas nidâ eden kimdir diye! O çağrının ardındaki mukaddes sadânın sahibini bilecek ve mutlaka bulacaktır.

Ey yârenler, can dostlar, Mİ’RAC GECESİ Muhammed’in (sav) ümmetine mübârek ve her bir namazımız Mi’râc’ımız olsun duâsıyla…