Ahkam esastır. Hükümler ona bina edilince muhakeme kapılarını açar. Zihin koridorunda yürümek daha isabet kaydeder.

Sözlükte "sağlam, esaslı ve dayanıklı"(TDK, Türkçe Sözlük) anlamına gelen muhkem, terim olarak, manası kolaylıkla anlaşılan, harici bir yoruma ihtiyaç göstermeyen ve tek anlamı olan, ne anlama geldiği, ne anlatmak istediği ilk bakışta anlaşılan, manası açık ve net olan, niteliği ve içeriği (seçikliği ve açıklığı) belli olan Kur'ân'ın sarih lafızlarına ve ayetlerine denir (http://www.diyanet.gov.tr).

Muhkem, H-K-M kök harflerindendir. Hâkim ve mahkeme de bu kökten gelir. Hakim, zulme gem vuran kimse, mahkeme ise zulme gem vurulan yerdir. Adalete uygun olmayanı engelleyen ahkam ve bu işin felsefesi olan hikmet de aynı köktendir. Eğer muhkem şey bir bina ise o dayanıklı demektir. Şayet bir söz ise; farklı bir hüküm çıkarmayı engelleyen nihai bir hüküm bildiriyor demektir.

Sağlamlığı, nazmının güzelliği, şek, şüphe ve kusurunun olmayışı, lafzı ve anlamında bir zayıflığın olmayışı itibariyle Kur'ân'ın tamamı muhkemdir.

“Bu Kur'an; âyetleri, hüküm ve hikmet sahibi (bulunan ve her şeyden) hakkıyla haberdar olan Allah tarafından muhkem (eksiksiz, sağlam ve açık) kılınmış, sonra da Allah'tan başkasına kulluk etmeyesiniz diye ayrı ayrı açıklanmış bir kitaptır”(Hud, 11/1).

Muhkem bir fikri hakimiyet alanından beslemek, hükümlerini sağlam bir zemine temellendirmek, sarsılmaz bir fikri sebat ve mukavemetli bir tesanüt sağlar.

Muhkem bir söz, beliğdir. Kelam, kadimden mülhem olunca, belağat mihmandardır.

Muhkem bir duruş, asildir.

Muhkem bir bakış, kaşiftir.

Muhkem bir okuma, idraktir.

Muhkem bir müzakere, istişaredir.

Muhkem bir kardeşlik, ruhun cennetidir.

Muhkem bir istiğna, hakiki nur şakirtliğidir.

Muhkem bir şahs-ı manevi, kainat kuvvetindedir.

Muhkem bir ihlas, selabet-i imaniyedir.

Muhkem bir tefekkür, yukarıda bahsedilen meselelerde izah ve ispat kalitesini cesaretlendirir.

Muhakememize bir tahkimat yapmak, onu muhkem kılmak, fikri sefalete ve ahlaki esarete mahkum olmaktan kurtarır.

Muhakemenin kaynağına ulaşmak için Muhakemat gemisine binip ifrat ve tefrit sarmalından kurtularak sahil-i selamete çıkabilmek, sırat-ı müstakim rotasında tefekkürle mümkündür.

Muhakemat,beşeriyetin tekamül basamaklarında bir merdivendir. Beşeriyete layık yüceliği ve yüksekliği sağlar.

Akli muhakemenin, vicdani muhasebenin ve ruhi mürakebenin zembereği “akıl sıddikler” ile birlikte “kemal-i ümidi zafer” ile çalışmaktır.

Ve muhakemenin kuvvetiyle pasımızı silmektir. “İslam saykalı” na muhatap olabilmektir.