Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, Hz. Ali (kv)'ye dayandırılan, İmam Gazali'nin şerh yazdığı bu duayı da sık sık okurdu. Bediüzzaman'ın Şia kaynaklı rivayetlere eğilerek, aralarından Ehl-i beytin tertemiz kanalıyla gelenleri seçmesi ve bizlere tanıtması ittihad-ı İslam adına çok manidardır.

Celcelutiye nedir?

Celcelutiye, Hazreti Ali Efendimiz’in şerh ettiği, Arapça, içinde yer yer Süryanice kelimeler de bulunan bir kaside, bir duadır. Celcelutiye kasidesinin kendisi değil, onun aslını teşkil eden muhtevası itibariyle kudsi hadis gibi veya zımnî bir vahiy olarak telakki edilebilir. Celcelutiye, Peygamber Efendimizin (asm) telkinatlarına göre yazıldığı ve hadisler de vahiy kaynaklı olduğu için Celcelutiye de netice itibariyle vahiy kaynaklıdır. İçerisinde pek çok gaybi haber vardır.

Celcelutiye kasidesinin kaynağı nedir?

"Ramuzu’l-Ahâdis" adlı eserin de sahibi olan büyük âlim ve mutasavvıf Ahmed Ziyaeddin Gümüşhânevî’nin “Dersaadet-1311" neşir tarihli "Mecmuatu’l-Ahzab" adlı üç ciltlik eserinin, “Şazeli” adını taşıyan cildinin 499-531 sayfaları arasında yer almaktadır.

Celcelutiye kasidesinde Hz. Ali (ra) neden Süryanice ibare ve kelimeler kullanmıştır?

Süryanice ve İbranice, Müslümanlarca, Hıristiyanlarca ve Yahudilerce bilinen ortak bir lisandır. Süryanice ebced ve cifir ilmine uygunluğu dolayısıyla, ilim çevrelerince tercih edilir. Havas ilmine göre bazı gizli ilimlerin daha veciz ifadesine imkân verir. Arapça ile birlikte kullanıldığında mana derinliği artmaktadır.

Ayrıca, bildirildiğine göre daha önceleri İbranîce ve Süryanîce konuşan birçok peygamber bu kasidenin aslî muhtevasıyla münacatta bulunmuş ve o sayede değişik sıkıntılardan kurtulmuşlardır.(1) Hz. Ali (ra) de bu muhtevayı tanzim ederken eski peygamberlerin hatırasını yad etmek maksadıyla Süryanîce sözcükler kullanmış olabilir.

Celcelutiye kasidesi ile meşgul olan büyük zatlar olmuş mudur?

Evet olmuştur. İmam Gazalî, Celcelutiye kasidesi için bir şerh yazmıştır. "Mecmuatu’l-Ahzab"ın Şazeli cildinin –derkenarda- 508-526 sayfaları arasında yer almaktadır. İkinci bir şerhi de bir Kutb-u azam olan Muhyiddin İbn Arabî Hazretleri yazmıştır. Bu da aynı kitabın 527-551 sayfaları arasında bulunmaktadır.

Celcelutiye kasidesinin içeriği ve konusu nedir?

Celcelutiye’nin konusu, aslen Allah’a, Esma-i Hüsnası ve Kur’an surelerinin isimleriyle ile yapılan bir münacattır. İçinde İsm-i Azam’ı taşıyan bu dua, ilm-i cifir ve ebced hesabı kaideleriyle gelecekten bazı haberlerin şifrelerini taşır.

Hz. Ali (ra)’ın cifir ilmi ile meşgul olduğu ve bazı haberleri bildirdiği söyleniyor. Bir örnek verir misiniz?

Elimizde Hz. Ali’ye isnad edilen Kitab’ül-Cefr el-Cam’ ve Misbah’un-Nur el-Lami’ adlı eser bulunmaktadır. 1287 Hicri yılında basılan nüshası da elimizde bulunmaktadır. Bu kitaplar doğrudan cifir ve ebced hesabıyla alakalıdır. (2)

Hz. Ali (ra) meşhur Ercuze kasidesinde,“Dokuz karn sonra (o günün ıstılahında, karn 60 yıldır), şark kavimleri, Arab üzerine hücum edecek, galebe edip hayvan gibi Arab’ı kesecek. Bunlar, öyle müthiş fitneler, musibetler ki, en karanlık geceden daha ziyade karanlık olacak.”demiştir. (3) Bu kasidede Hz. Ali (ra) Abbasî devletinin başına gelen yıkım felaketine “tarih vererek” işaret etmiştir. Buna tarihte Hülagu fitnesi denir. Hülagu 1258’de Bağdat’ı işgal ederek halkı kılıçtan geçirmiş, Abbasi Halifesi Musta’sımı ve bütün aile efradını öldürtmüştür. Cengiz Han’ın torunu, Tülay Han’ın oğludur. Tarihte en çok kan döken hükümdar olarak bilinir. Abbasi Devleti’ni yıkan Moğol Başkumandanıdır.

Cifir ilmi nedir? Ebced ile cifir arasındaki fark nedir?

İlm-i cifir, “gelecekte vuku bulacak olayları değişik metotlarla öğrettiğine inanılan ilmin adı” şeklinde tanımlanır.(4) Sosyolog İbn Haldun’a göre ilm-i cifir, bir disiplinden ziyade şahsî kabiliyetle ilgili olup, ilham ve keşif ilişkisi üzerinde durur.(5)

Ebced ile cifir yöntemleri arasındaki en önemli fark şudur: Ebced gerçekleşmiş olanın, cifir ise gerçekleşmesi muhtemel olanın ilmidir.(6)

İmam Gazali Celcelutiye’nin şerhini yaparken nasıl bir yöntem izlemiştir?

İmam Gazali’nin Celcelutiye şerhi, Ziyaaddin Gümüşhanevî Hazretlerinin derlediği Mecmuatu’l-Ahzap adlı eserinin “Şazelî” adlı cildin 508. sayfasından itibaren başlar. Ancak bu şerhler, kelimelerin açıklamasından ziyade kasidede yer alan beyitlerin hassalarını açıklayan bir mahiyettedir. Süryani kelimelerden az bir kısmının anlamı verilmiştir.

Celcelutiye duası hangi beyitler ile başlayıp hangi beyitler ile bitmektedir?

Bede'tü bibismillêhi rûhi bihî nehtedet

İlê keşfî esrarin bibatinihi intavet

1.Bismillah ile başladım; ruhum, O'nun sayesinde o besmele içinde saklı olan çok sırları keşfetti.

Megâlü aliyyi vebni ammi Muhammedin

Vesirru ulûmin lil [k]halêigi cummiat

103. Bu Hz. Muhammed'in amcasının oğlu olan Ali'nin makalesidir. Yaratıklarla ilgili bütün bilgi sırları ve gizli bilgiler onda toplanmıştır. (7)

Celcelutiye duasına itibar etmeyen kişilere karşı nasıl bir tutum sergilemeliyiz?

Celcelutiye duası “Amelî hüküm” ihtiva eden bir metin değil; feyizli bir münâcâttır. Otorite hadis kitaplarında geçmemektedir. Zaten hadis kitaplarının her birinin, bütün sahih hadislerin ve sıhhatli rivayetlerin hepsine yer vermesi teknik olarak mümkün değildir. Peygamber Efendimiz’in (asm) dâr-ı bekâya irtihalinden sonra ümmet haklı olarak topyekûn hadis toplama seferberliğine girişmiş, genelde “amelî hüküm” ihtiva eden ve kaybolmak tehlikesi arz eden hadislerin rivayetine ehemmiyet verilmiş ve kitaplarda toplanmış, münacat ve zikir cinsinden olan hadisler için aynı hassasiyet gösterilememiştir. Fakat bazı büyük zatlar Celcelutiye gibi sırlı duaları nakletmiştir.

İtiraz edenler ile uhuvvet bağını veya îmânın halâvetini rencide edecek tartışmalardan uzak durmak isabetli olacaktır. Çünkü bu kasidenin aslının vahiy olduğuna inanmamak da, inanmak da, kişiyi dinen bir sorumluluk altına sokmaz, bu duaları okuyan feyizdâr olur, okumayan feyzinden mahrum kalır ve kendisi bilir.

Celcelutiye kasidesininde içinde bulunduğu Mecmuatu’l-ahzab nasıl bir eserdir? İçinde hangi evrad ve ezkarlar vardır?

Tasavvuf, Hadis, Fıkıh ve Akaid alanlarında önemli eserlerini Arapça olarak kaleme alan Gümüşhanevî’nin evrâd ve ahzâbın derlenmesinden meydana gelen Mecmûatü’l-ahzâb’ isimli üç ciltlik kitabı, alanında hem muhteva ve hem de hacim bakımından ilk sırada yer alan önemli bir eserdir. Mecmûatü’l - ahzâb’ın muhtevası kısaca şöyledir:

I. Cild:

Mecmûatü’l - ahzâb’ ın birinci cildinde ilk olarak Ebu’l-Hasan Şazeli’nin 31 Hizbi yer alır. Ayrıca bu cildde Şeyh Ali Vefa, Şeyh İbrahim Dusuki, Muhammed Sünüsi, Şeyh Abdulğani Nablüsi, Şeyh Sadreddin Konevi, Hz. Ali, İmam Gazzali, Şeyh Ahmed Ulvan el-Yemeni, Üveys el-Karani, Hz. Hasan ve Hüseyin, İmam Remli, Hz. Enes, Ebu’s-Suud, Ebu Cafer Mansur, Şeyh Şihabuddin Sühreverdi, Şeyh Ahmed el-Buni’ye ait hizbler yer alır. Sonra Hz. Hızır’ın virdi ve duası, 19 kaside bulunur ki bunlar, Adulkadir Nablüsi, İmam Gazzali, Kadı Zekeriyya el-Ensari, İmam Şafii, Ömer b. Farıd, ve Zeynulabidin’e aittirler.

Bu cildde 91 hizb, 32 kaside, 5 salat, 5 vird, 1 münacat, 1 evrad, 1 dua, yer alır.

II. Cild:

Bu ikinci cilt, Şeyh Bahauddin en-Nakşibendi’nin virdiyle başlar. Burada 25 vird, 5 evrad, 17 salat, 36 hizb, 9 münacat, 12 na’t, 3 kaside, 3 esma-i ashab, 5 evrad, 2 dua, 1 istiğar, 1 Ayatü’z-Zebür, 4 kaside, 1 Hiye bulunur.

III. Cild:

Şeyhi Ekber’in Salatıyle başlayan bu cildde 197 dua, 41 salat, 19 hizb, 3 evrad, 2 vird,17 tesbih, 1 vifk, 1 münacat bulunur. Bunlardan başka Mecmuatu’l-ahzab’ın sayfa kenarlarında da bazı risaleler vardır.(8)

Kaynaklar
1-Gümüşhanevî, Mecmuatu’l-Ahzab, Şazelî bölümü, s. 508-525
2-http://www.nurnet.org/cifir-ilmi-konusunda-bediuzzamana-yapilan-itirazlara-cevap/
3-Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevî, Memuatü’l-Ahzab/şazelî cildi, s. 590
4-Metin Yurdagür, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, “cifr” maddesi, c. 7, s. 215.
5-Mukaddime, II, s. 823.
6-İsmail Yakıt, Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesab ve Tarih Düşürme, Ötüken, İst. 1992
7-"Celcelûtiye'nin Şerh ve İzâhı", Tebliğ Yayınları, İstanbul 2006
8-Yakup Çiçek; Ahmed Ziyaüddin’in Mecmuatu’l-Ahzab Adlı Eseri, Gümüşhane Ü. Yayınları - 23