Bütün hayallerin gerçek olması kadar hayal kırıcı bir şey yoktur diyor, Haldun Taner. “Bütün hayallerim gerçek olsa ah!” şeklindeki malum dize olmayana, olmayacak olana, gerçekleşmesi mümkün olmayana tutulan yanık bir ağıt. Sanatın da ilham kaynağı galiba bu yanık ağıt, daha doğrusu temenni.

Elde edilen, elde tutulan, ele geçirilen ve kavuşulan her şey değerini yitirir zamanla. Adına ideal denilen şey elde edilmediği, ele geçmediği için yüksektir, tıpkı ütopya gibi. İdeal olan, reel olan için muhayyel bir kamçıdır. İdeal olmazsa reel de olmaz; reel olmayınca idealin olmaması gibi.

“Mecnundan koca olmaz.” Onun için aşk evliliği değil mantık evliliği yapın der Denemeler yazarı Montaigne. Çünkü aşk sadece hayal edilebilir, kuşatılmaz ve erişilmez. Ama mantık her zaman sahip olduğunuz/olabileceğiniz en bayağı mülkünüzdür. O, yapabilse en bayağı olanı yapacak ama o da geçmiyor eline.

Şair kendi durumu için “dünyaya kapalı ve fakat Allah’a açık” der bir şiirinde. Şair çok talihli zira felaketlerin en müthişi: her ikisine de kapalı olmak veya kendini kapatmak.

“En uzak mesafe ne Hint, ne Çin; en uzak mesafe ne gökyüzü, ne ışıl ışıl parlayan yıldızlar; en uzak mesafe iki kafadır birbirini anlamayan” şeklinde çok hoş ve manidar bir sözü var Can Yücel’in. Anlaşılmamayı/birbirini anlamamayı bu kadar kudretli ve nârin anlatan bir başka söz bilmiyorum.

Ceset olarak bir ve yan yana fakat anlam olarak kutuplar kadar uzak birbirine. Felsefede zaman kavramı tini temsil eder. Tini, yani ruhu. Felsefe tini tanımaktır, tini okumaktır bir bakıma.

Onun için “ateş gibi bir nehr akıyordu ruhumla onun ruhu arasında” mısraının muhatabı âlim değil, âriftir. Çünkü âlim sathı bilir, ârif ise künhü. Her iki varyanta birden aşina olan kişiye de âşık denir. Tebrizli Şems ve Mevlana gibi.

Kemal Tahir hapiste idama mahkûm olan biri için “geleceği olmayan bir adama anlatılabilecek hiçbir şey yoktur” der. Ama büyük yanlış! Geleceği olmayan adama anlatılabilecek en yüce şey -sanal bile olsa- bir gelecek temin etmektir, bir gelecek umudu vermektir.

Din bu yüce dileği ve umudu temin edebildiği için hala canlıdır, büyüktür, caziptir. Bu noktada dinin yerini doldurabilecek/tutabilecek hiçbir beşeri ideoloji yoktur. Hâsılı, ümitliyim o halde varım!