Sözlükler “Kadir” (kadr) kelimesini “hüküm, değer, şeref, güç, yücelik” gibi manalarla izah eder. Dinî ıstılahta ise “Leyletü’l-Kadr” tabiriyle, Kur’ân-ı Hakim’in indirildiği gece olarak kullanılır. Kadir veya Arapçası القدر “el-Kadr” olan 97. sûrede, Kur’an’ın Kadir gecesinde indirildiği ve o gecenin “bin aydan hayırlı” olduğu bildirilir.

Beyanı mucize olan yüce Kitabın, “O gece melekler ve ruh (Cebrail), Rablerinin izniyle her bir iş için iner dururlar. O gece tan yeri ağarıncaya kadar selam (esenlik) doludur.” diye o gecenin özelliğini ve o gecede olanları/olacakları beyan ettiği bu müstesna zamanın içinde olabileceği ramazan ayının son on gününe girildiğinde Zat-ı Risalet Peygamber Efendimiz kıymet verip itikafa çekilir, gecelerini ibadet, dua, istiğfar ve zikirle geçirir, ailesini de uyanık tutarmış. Ardından sahabeler, asırlardan beri bütün evliya, asfiya, muhakkikler olmak üzere, ümmet, o mübarek gecenin feyiz ve bereketinden, maddî ve mânevî ikramlarından istifade etmeye gayret etmişler.

Zemahşerî ve Fahreddin er-Râzî gibi bir kısım alimler, Kadir gecesinin kesin olarak bilinmemesinin hikmetine ilişkin “gecenin feyzinden istifade etmek için hangi gün olduğu hakkında kesin bilgi olmayışının, içinde olabileceği gecelerin değerlendirilmesi bakımından daha uygun olduğunu” ifade etmişler. Devamla, şayet Kadir gecesi net olarak bildirilseydi, müslümanların sadece o geceyi ihyâ etmekle yetinebilecekleri, halbuki bu belirsizlikten dolayı müminlerin Kadir gecesini idrak etme ümidiyle ramazanın bütün gecelerini ibadet şuuruyla ihyâ etmeleri icap edecekti ki zaten müminden istenen de budur.

Er-Razi, Kadir Sûresinin tefsirinde, “Kadir gecesinin saklanmasının hikmetlerinde birisinin de insanların ona bilerek saygısızlık yapmalarının, bildikleri halde değerlendirmeyerek İlahi sırra saygısızlık göstermelerinin önüne geçmek” olduğunu ifade eder. Belki de bilerek veya bilmeyerek o geceye tâzimde aşırıya kaçmaları önlenmiş olur. Kimbilir, hikmetinden sual olunmayanın iradesi nedir, başka ne sırları ve hikmetleri vardır?..

Meleklerin ve Rûh’un (Cebrail), Rablerinin izniyle yeri ağarıncaya kadar her bir iş için yeryüzüne inip inip durduğu, sabahına kadar selâm ve esenlik dolu olan o mübarek gece hangi gecedir acaba? Müslim’deki bir hadis şöyledir: “Resûlullah'ın (s.a.s.) bize namaz kılmamızı emir buyurduğu gecedir. O da Ramazan'ın 27. gününün gecesidir. O gecenin alameti, o gecenin sabahında güneşin beyaz ve ışınlan gözü almayacak şekilde doğmasıdır.” (Salâtü'l-Müsâfirîn, 179 [762).

Bir başka rivayette Hazreti Peygamberin Kadir gecesinin bazı alâmetlerini şöyle bildirmiştir: “O gece gökyüzü parlak ve bulutsuz olur. Hava ne soğuktur ne de sıcak, lâtîf olur. O gecenin sabahında güneş ziyâsız (solgun) olarak doğar.”

Bu mübarek vaktin belirsizliği bazı alimlerin merakını tahrik etmiş, hangi gece olduğu veya olabileceği hakkında bir kısmı nebevî işaretlere, bir diğer kısmı ise rûhî hâletlerine, keşf-u kerametlerine veya müşahedelerine istinaden istihracda bulunmuşlar. Bunlardan birkaç örnek verelim:

Meselâ İmâm Şârânî (ra), Kadir gecesinin mübarek ayın kaçıncı gecesi olacağını ramazanın giriş günlerine göre şöyle tesbit etmiş: “Ramazan-ı şerif eğer pazar günü girerse Kadir gecesi 29. gecedir. Ramazân pazartesi günü girerse Kadir gecesi 21'inci gecedir.”

Hüccet’ül İslâm lakaplı büyük müctehit ve müceddit İmam Gazali (ra) ise, “Ramazan ayı içindeki Kadir gecesi ilk gün ile bilinir: Eğer ramazan pazar ya da çarşamba günü başlarsa Kadir gecesi 29. gecedir. Eğer pazartesi günü ile başlarsa 21. gecedir. Eğer salı ya da cuma o zaman 27. gecedir. Perşembe ile başlarsa 25. gecedir. Cumartesi ile başlarsa 23. gecedir.” demiştir. İmam Gazali’nin bu tesbitine istinaden Şeyh Ebu'l-Hasen’in (ra) "Ben bu kaydı öğrendikten sonra hiçbir zaman Kadir gecesi'ni kaçırmadım." dediği nakledilir.

KADİR GECESİNE DAİR İLGİNÇ BİR TESBİT

Bir delil de beyanı mucizevi olan Kur’an-ı Hakim’deki Kadir Sûresinden olsun. Gerçi kesin ve doğru bilgi Allah katındadır. Fakat aşağıdaki hayranlık uyandıran ilginç tevafuklarla dolu tespit, bin aydan hayırlı o kutlu gecenin hangi gece olacağına dair bir delil olabilir. Sûredeki kelimelere ve o kelimelerin karşılığı olan nice sırlarla dolu sayılarına dikkatle bakalım:

انا. ١

أنزلناه ٢

في. ٣

ليلة ٤

القدر ٥

وما. ٦

ادراك ٧

ما. ٨

ليلة. ٩

القدر. ١٠

ليلة. ١١

القدر. ١٢

خير. ١٣

من. ١٤

الف. ١٥

شهر. ١٦

تنزل. ١٧

الملائكة. ١٨

والروح. ١٩

فيها. ٢٠

بإذن. ٢١

ربهم. ٢٢

من. ٢٣

كل. ٢٤

أمر. ٢٥

سلام. ٢٦

هي. ٢٧

حتى. ٢٨

مطلع. ٢٩

الفجر. ٣٠

Kadir Sûresiyle ilgili şu hayret verici tesbite ne dersiniz? Arapça metni Türkçeye çevrildiğinde;

1- Kadir Sûresi 30 kelimededir ki, bunun Kur'an-ı Kerim'in 30 cüzden oluştuğuna delâlet ettiği,

2- Sûredeki toplam harf sayısı 114'tür. Bunun Kur'an'daki toplam sûre sayısının 114'e denk geldiği,

3- Sûredeki هي "Hiye" ile işaret edilen, yani Odur/ondadır diye Kadir gecesine işaret eden kelime sûrenin 27. kelimesidir ki, bunun Kadir gecesinin ramazan ayının 27. gecesi olduğuna (veya olabileceğine) işaret ettiği,

4- Sûre içinde tekrarlanan القدر “el-Kadr” kelimeleri 5., 10. ve 12. kelimelerdir ki, bunların da toplamı (5+10+12) 27 eder. Bunun da Kadir Gecesinin Ramazan-ı şerifin 27. gecesi olduğuna delâlet ettiği görülür. Allah-u A’lem. İnsana “Subhanallah!” dedirten hayret verici ve mûcizevî bir durum; Allah-u Ekber!..

Konuyu toparlayalım. Yukarıda beyan ettiğimiz üzere, Kadir gecesinin kesin olarak hangi gece olduğunu Allah bilir. Yukarıda yazılanlar için, İmam Gazali’nin “kuvvetle olabileceği muhtemeldir” kaydını da koyalım ki tenbelliğe ve rehavete sebep olmasın.

Ancak, hadis-i şerifte "Kadir gecesini Ramazan'ın son on günü içinde arayınız." tavsiyesine binaen vedalaşma vakti yaklaşan Ramazan-ı mübarek’in, içinde bulunduğumuz şu son 10 günde sanki her gün ve gecesi Kadir gecesiymiş gibi ibadetlerimizi arttırıp, bol bol dua etmeli, rahmetin maddî ve mânevî rızkından, İlâhî ihsan ve ikramlardan istifade edelim. Çünkü, وَلِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُواۜ وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ “Herkesin yaptıkları işlere göre dereceleri vardır. Rabbin onların yaptıklarından habersiz değildir.” (Enam S. 132. Ayet)

İslâm ümmetinin, değerli okuyucuların, dost ve kardeşlerimizin Kadir gecesini tebrik ve tes’id ederim. Rahmeti, İlâhî rıza ve memnûniyeti celb eden ibadetle, taatle, evrad-u ezkârla, hayırlı işlerle ve salih amellerle dolu olarak “bin aydan daha hayırlı” geçirilsin duâ ve temennîsiyle...