Namazda insan bedeni ibadetini yerine getirirken, çeşitli duruşlar sergiler, gösterir. İbadetin okumak ile bedenin hareketleri toplamından oluşan bir camiiyeti vardır. Namaz kurgu ve tasarım olarak Allah tarafından ilka edilmiştir. Bedenin namazdaki duruşları bedenin dili ile insanın okuduğu arasındaki imtizaçtan meydana gelir. 

Allah kulunun namazını ifa ederken insan bedeninin duruşlarına göre tasarlamıştır namazı. Namazdaki duruşların kompozisyonlar kıyam ayakta durmak, ruku eğilmek, sücud yere başını koymak ve sonunda tahiyyat… Bütün ibadetin özeti olan bir oturma, bir nevi kapanış manasına geliyor.

Elbette bu dramatik durumlar, bir nevi Allah’a karşı kendini ifade etmek, ikinci olarak da Allah’ı anladığı kadarıyla onun huzurunda ifade etmek anlatmak manasına gelir. 

Kıyam ayakta durmak ama başı önünde, ellerini kabul ve teslimiyet ve azamet karşısında tahayyür ve saygı manasında bir duruştur. Bütün kainatın orta yerinde kainattaki ilahi manaları ve kainatın anlam ve mahiyetine karşı ayakta durmak büyük bir saygı manasını verir. Hani bir insan büyük bir otoritenin veya en sıradan otoritenin karşısında ayakta durur, bir öğretmen, bir müdür, bir rektör vb. ayakta durmak zorundadır. Maksadını ayakta ifade eder, karşısındakini tanıtıcı cümleler kullanır, ona sizin farkınızdayım der gibi. 

Kıyam ile Fatiha arasında mana itibariyle tamamlayıcılık vardır. Fatiha övgüdür, medihtir, kabuldür, senadır. İnsanın O’nun büyüklüğünü sayması ve bu büyüklüğü sena etmesi, ikinci kısmında böyle bir büyüklüğün ancak kabul ile sena edilebileceğini anlatmak, arkasından rica bölümü gelir Fatihanın. 

“Madem Sen böyle büyüksün biz ise Senin küçük kulun, o zaman ey bütün alemi terbiye eden beni de terbiye et amellerimiz sergiye çıktığı günde bizi esenlikle takdirle kabul et, sonra bizi doğru yol ile terbiye et ve bizi kulluk kafilesinde Sana yarar kul yap ve bizi isyancılardan uzaklaştır.”

Allah’a kendini arzetmek bir maksadın temini için insan nasıl onu yapacak olanı över ve merhametini ihtizaza getirir. İnsan da Allah’ı över ve bu övgünün sahibi ile sohbet eder, mülakatta bulunur, her an seninle olanla günde beş defa birlikte olmak… Mana çok büyük, bunları düşünerek kıyamda olmak.

Namaz rol yapmaktır, yani kulluk rolünü çeşitli okumalarla yerine getirmektir ama çok estetik bir roldür. Tadil-i erkan rolünün itinası demektir. Allah kulunun duruşuna dikkat eder, edebe adaba dikkat eder. Onu kulluk rolüne karşı puan verir. Hayatımız rol yapmaktır ama hayatın sahibine en itinalı rolümüzü sunarız, dramatik tiyatro namaz. Bütün sahne sanatları insan bedeninden doğmuş, ibadet de o bedenden. 

Tahiyyat ne demek?

"Bütün dualar, senâlar, malî ve bedenî ibâdetler, mülk, azamet Allah'a mahsustur. Ey Peygamber! Selâm sana. Allah'ın rahmet ve bereketi senin üzerine olsun. Selâm ve esenlik bize ve Allah'ın salih kullarının üzerine olsun. Ben şehâdet ederim ki, Allah'tan başka bir ilâh yoktur. Muhammed O'nun kulu ve resuludür."

Ashab-ı kirâm namazda oturdukları vakit, "Esselâmu Alallâh" yani selam Allah'a, "Esselâmu ala fulân" yani filana selâm diyorlardı. Hz. Muhammed (s.a.s) bu durumu öğrenince, ashâbın bu hareketini tashih ederek, namazdaki oturuşlarında, "ettahiyyât"ı okumalarını öğretti. Çünkü selâm her tür afet, kusur ve ayıptan uzak olma manasınadır. Bu nimetlerin sahibi Yüce Allah'tır. Şu halde ashab-ı kirâm "Selâm Allah'a" demekle, Allah'ın verdiği bu ihsanı O'na iâde etmiş sayılıyorlardı (Müslim, Salat, 16).

Bu tahiyyât, Hz. Muhammed (s.a.s)'in Mirac gecesinde Yüce Allah ile yaptığı selâmlaşmasıdır. Allah ile onun arasındaki mesâfe, iki yay kadar yahut daha az kalınca (en-Necm, 53/9), Allah'a selâmlarını şöyle arzetti:

"Bütün dualar, senâlar, malî ve bedenî ibâdetler, mülk, azamet Allah'a mahsustur." 

Devam edecek