"Tabiat İlahınızın Hakikati: Bir Yüzleşme Çağrısı"

(TÜRKÇE VE İNGİLİZCE)

Odada zaman adeta durmuş gibiydi. Sessizlik, derin bir düşüncenin ve merakın sarmalında yankılanıyordu. İnançlı Kişi’nin son sözleri, sadece tartışmanın değil, aynı zamanda zihinlerde kök salmış inançların da temelini sarsacak kadar güçlü bir etki bırakmıştı. Herkes, ağızdan çıkacak bir sonraki cümleyle geleceğin yönünün değişebileceğini hissediyordu.

Bu an, sıradan bir tartışmanın ötesine geçmişti. Farklı düşüncelerin ve inançların temsilcileri, sanki bir hakikatin kapısında durmuş, içeri girmeye cesaret edemiyorlardı. Kapının ardında ne olduğunu bilmek istiyor, ancak gerçeğin ağırlığını kaldırabileceklerinden emin olamıyorlardı.

İnançlı Kişi’nin yüzündeki sakin tebessüm hem bir davet hem de bir meydan okuma gibiydi. "Gerçekle yüzleşmeye hazır mısınız?" diyen bakışları, odadaki her bir kişiye yönelmişti. Deist, Ateist ve Agnostik, artık kendi düşüncelerinden daha fazlasıyla yüzleşmek zorundaydı; hakikatin kendisiyle.

Zihinlerdeki sessizlik, yüreklerdeki çarpıntılarla birleşti. Bu, yeni bir başlangıcın işaretiydi. Herkesin aklında tek bir soru vardı: “Şimdi ne olacak?”

İnançlı Kişi, odadaki sessizliğin tüm dikkatlerini üzerine topladığından emin bir şekilde, anlam dolu bir gülümsemeyle konuşmaya başladı:

İnançlı Kişi: Evet, “ama” dedim, çünkü şu sorunun cevabını vermeniz gerekiyor: Siz kâinata bu kadar “mükemmellik” vererek onu ilahlaştırmıyor musunuz? Deist düşünceye göre, ikinci bir “ilah” varmış gibi bir tasavvur söz konusu. Çünkü yaratıcı zaten ilah; siz de bu yaratıcıdan bahsediyorsunuz. Ancak ardından, kâinatı öyle bir sistem olarak tasvir ediyorsunuz ki, bu sistem adeta değil, tam anlamıyla bir “ilah” konumuna yükseliyor. “Hadi sen çalış” diyerek başıboş bırakılmış bir kâinatı, bilinçli bir varlık gibi algılıyorsunuz. Bu, ikinci bir ilah fikrini doğurmuyor mu?

İnançlı Kişi’nin sözleri odadaki herkesin, özellikle de Deist’in zihninde adeta bir şimşek çakmış gibiydi. Deist, önce hafifçe geriye yaslandı, ardından düşünceli bir ifadeyle başını öne eğdi. Gözleri, zeminde bir şeyler arıyormuşçasına dolaştı. Söylenenlerin ağırlığını hissettiği belliydi; kaşları çatılmış, yüzünde şaşkınlık ve sorgulama dolu bir ifade belirmişti. İlk defa, kâinata yüklediği anlamın bu şekilde yorumlanabileceği aklına gelmiş gibi görünüyordu.

Bir an, sanki kendi içinde bir savaş veriyordu; önceden savunduğu düşünceleriyle İnançlı Kişi’nin şimdi söyledikleri arasında sıkışıp kalmış gibiydi. Bu düşünceler arasında gezinirken, dudakları hafifçe aralandı ama hiçbir kelime dökülemedi. Sanki sözler boğazında düğümlenmişti. Gözlerini yavaşça kaldırıp İnançlı Kişi’ye baktığında, yüzünde karışık bir ifadeyle birlikte, bu düşünceleri daha önce hiç aklına getirmediğini itiraf eden bir ruh hali seziliyordu.

İnançlı Kişi, Deist’in bu halini dikkatle izledi; ancak ifadesinde ne zafer ne de meydan okuma vardı. Onun yüzünde yalnızca derin bir anlayış ve sabır dolu bir bakış hâkimdi. Deist, bu bakışlardan etkilenmiş olmalıydı ki, belli belirsiz bir nefes alarak sırtını dikleştirdi. Ancak yine de söyleyecek bir şey bulamamıştı; bu yeni düşünceler, kendi görüşlerini yeniden gözden geçirmeye zorlayan bir yankı gibi zihninde çınlıyordu.

Bu ağır atmosferde, İnançlı Kişi gözlerini yavaşça Deist’ten Ateist’e çevirdi. Derin bir nefes aldı ve sözlerine devam etti.

İnançlı Kişi: Ateist düşünceye göre, yaratıcı yok; ama ilginçtir ki kâinat yine bir “ilah” gibi resmediliyor. Öyle bir kâinat ki, her şeyi kendi başına düzenleyebiliyor, her detayını yönetebiliyor, kusursuz işleyebiliyor. Bu durumda kâinatın kendisi, sahip olduğu bu sınırsız güçle bir ilah olmuyor mu?

Kısa bir duraksamanın ardından bakışlarını Agnostik’e yöneltti. Onun yüzündeki tereddüt ve merakı görerek konuşmaya devam etti:

İnançlı Kişi: Agnostik düşünceye göre ise yaratıcı var olabilir de olmayabilir de. Eğer varsa, zaten o bir ilah. Ama eğer yoksa, o zaman kâinatı ilahlaştırıyorsunuz. Çünkü kâinata o kadar çok güç ve irade yüklüyorsunuz ki, onu bir bilinçli varlık gibi tahayyül ediyorsunuz. Bu, kâinatı bir ilah gibi görmek değilse nedir?

Ateist’in yüzündeki kendinden emin ifade, İnançlı Kişi’nin sözleriyle yerini şaşkınlığa bıraktı. Gözlerini yere indirip ellerini sıkıca kavradı; bu yeni düşünceyle yüzleşmek onu sarsmıştı. Daha önce sorgulamadığı bir mesele şimdi zihnini karıştırıyordu. Ağzını birkaç kez açtı, ama söyleyecek söz bulamıyordu.

Agnostik ise, gözlerinde tereddüt ve hayretle düşüncelere dalmıştı. Alnında biriken ter damlacıkları, zihninde başlayan sorgulamayı ele veriyordu. Gözlerini kısa bir süre yere indirip tekrar kaldırdığında, yüzündeki karmaşa bu yeni bakış açısını sindirmekte zorlandığını gösteriyordu.

Sessizlik, ikisinin de zihninde derin bir yankı bırakırken, İnançlı Kişi onlara sabırla bakmaya devam etti. Bu kısa ama etkili duraksama, odada bir içsel sorgulama dalgası uyandırmıştı.

İnançlı Kişi, odadakilerin dikkatle kendisini dinlediğini görerek sesini biraz alçaltıp daha vurgulu bir tonla devam etti:

İnançlı Kişi: Neden ikinci bir ilaha ihtiyaç duyuyorsunuz? Neden kendinizi zorlayarak, tamamen mantık dışı bir biçimde, “şuursuz”, “bilinçsiz”, “bilgisiz”, “kuvvetsiz”, “kudretsiz” ve “iradesiz” eşyaya ilahlık veriyorsunuz? Ya da tüm bunların bir araya gelerek oluşturduğu düzene “doğa” adını (tabiat) vererek ona bir “ilah” diyorsunuz? Bu, sizin de fark ettiğiniz gibi, aklın ve mantığın sınırlarını zorlayan bir iddia değil mi? Nedir bu çabanız, bu zorlamanız?

İnançlı Kişi, kısa bir süre sustu. Herkesin gözlerine tek tek baktı ve sözlerinin etkisini ölçmek istercesine odanın sessizliğinde yankılanan düşünceleri dinledi. Sonra, kararlı bir ifadeyle sözlerini tamamladı:

İnançlı Kişi: “Tamam, sizin dediğiniz gibi olsun” dedim. Çünkü sizin dediğiniz gibi olursa, bu soruların cevabını vermek zorunda kalırsınız. Ve işte asıl mesele burada başlıyor.

Dediğiniz gibi olsa, tüm bu düzen ve varoluş tabiatın kendisine veya onun bir parçası olan sebeplere bağlansa... Ancak burada ciddi bir sorun var: Tabiat dediğiniz şeyin kendisi şuursuz, bilinçsiz, güçsüz ve iradesiz. Bu durumda, nasıl olur da böyle bir varlık, sonsuz bir bilgi, kudret ve hikmet gerektiren şu düzeni meydana getirebilir?

Dahası, burada durmuyoruz. Eğer tabiat her şeyin kaynağıysa ve her şey tabiatın bir parçasıysa, bu durumda siz Panteist[1] bir görüşe yaklaşmış oluyorsunuz. Yani kâinatın kendisini bir ilah gibi görüyorsunuz. Ama bu da bir sorunu beraberinde getiriyor: Bir ilahın bilinçli, şuurlu ve kudretli olması gerekmez mi? Kâinatın maddesi, kendisine hükmeden kanunları bile değiştiremezken nasıl bir ilah olabilir?

Şimdi soruyorum:

1. Tabiatın bilinçsiz olduğu gerçeğiyle, şuursuz bir varlık nasıl böylesine mükemmel bir düzen meydana getirebilir? Eğer "Tabiat bunu kendi kanunlarıyla yapıyor" diyorsanız, o kanunları kim koydu? Bir kanun koyucu olmadan kanunlar olabilir mi?
2. Panteizmle, her şeyin bir parçası olduğu bir “ilaha” inandığınızda, bu ilah kendi parçalarını yönetebilir mi? Tabiat bir bütündür ama parçalara ayrılır. Bütünü meydana getiren parçaların her biri, nasıl olur da bir araya gelerek kendilerinden daha üstün bir sistem oluşturabilir? Bu mantık dışı değil mi?

Ve daha ileri gidersek...

Panteizm, kendi içinde mantıksal bir boşlukla ateizme ve materyalizme zemin hazırlıyor. Çünkü eğer "tabiat" bir ilah değilse, o zaman geriye sadece şu görüş kalıyor: “Kâinat kendi kendini yarattı.” Bu ise apaçık bir mantık hatasıdır. Hiçbir şey kendisini yokluk hâlinden varlık hâline getiremez. Bu durumda şunları da açıklamak zorunda kalıyorsunuz:

• Kendi kendini var eden bir madde fikri mantıklı mı? Eğer bir madde kendisini var edebilecek kudrete sahipse, o madde zaten yoktan var edici bir güç olmalıydı. Ama bu güçsüz ve şuursuz madde, bu özelliği taşımadığına göre, bu iddia kendisiyle çelişiyor.
• Madde ve enerji varoluşun kaynağıysa, bu kaynak neden sonsuz değil? Kâinatın sonlu ve sınırlı olduğu bilimsel olarak kabul edilmişken, varlığını açıklamak için neden bu kadar yetersiz bir sebebe dayanıyorsunuz?

Bu noktada soruyorum:

• Tabiat dediğiniz düzende gerçekten her şeyi açıklayabiliyor musunuz?
• Panteizmle, tabiatın kendisinin ilah olduğunu söylediğinizde, bu ilahın iradesiz, şuursuz olması, bağımsız olmaması sizi rahatsız etmiyor mu?
• En sonunda, bu düzenin sebepler zinciriyle açıklanamayacağını, bir yaratıcı gerektirdiğini göremiyor musunuz?

Bu düşüncelerle devam ederseniz, farkında olmadan ateizme veya materyalizme varırsınız. Ancak bu, kendi içinde daha büyük bir çelişki doğurur: Bir ilahı reddetmek için tabiatı, maddeyi veya sebepleri ilahlaştırmak zorunda kalırsınız. Bu ise, “tek bir yaratıcıya inanmanın” ne kadar mantıklı ve tutarlı bir yaklaşım olduğunu bir kez daha gösterir.

İnançlı Kişi, odadaki sessizliğin etkisini kullanarak, bakışlarını tek tek dinleyiciler üzerinde gezdirdi ve derin bir nefes aldı. Ses tonunu biraz daha yumuşatarak, ama sözlerine anlam yüklemeye özen göstererek konuşmaya devam etti:

İnançlı Kişi: Biliyor musunuz, Bediüzzaman Said Nursi sizin bu halinize dair çok anlamlı bir hitapta bulunuyor. Şöyle diyor:

“Ey esbabperest ve tabiata tapan bîçare adam!”[2]

İnançlı Kişi, Bediüzzaman’ın bu sözlerinin derinliğini açıklamak için kısa bir duraksamadan sonra konuşmasını sürdürdü:

İnançlı Kişi: "Esbabperest"[3] yani sebeplere tapan.[4] Evet, siz kâinatta gözlemlediğiniz tüm olayları ve düzeni "sebepler" dediğiniz şeylere bağlıyorsunuz. Tüm icraatı "doğa" (tabiat) ya da "maddenin işleyişi" dediğiniz bir mekanizmaya havale ediyorsunuz. “Onlar birbirlerini yapıyorlar” diyorsunuz. Bir varlık, diğer bir varlığı oluşturuyor, diyerek bu döngüye bir açıklık getirdiğinizi sanıyorsunuz. Ama aslında ne yapıyorsunuz biliyor musunuz; sebepleri, bir ilah gibi kabul ediyorsunuz. Onlara, tıpkı bir ilaha tapar gibi bir güç ve irade atfediyorsunuz. Bu, esbabperestlik değilse nedir?

İnançlı Kişi, duraksayıp gözlerini Deist’e çevirdi ve sakin bir ifadeyle ekledi:

İnançlı Kişi: “Tabiata tapan”[5]... İşte bu, sebeplerin bir adım ötesine geçiyor. Sadece sebeplerin değil, bu sebeplerin neticesinde ortaya çıkan her şeyi, tüm maddi âlemi bir ilah gibi görüyorsunuz. Tüm düzenin, kusursuz işleyişin, kendi kendine gerçekleştiğini söylüyorsunuz ve bu maddi âlemi adeta kutsuyorsunuz. Böylece “doğa” dediğiniz tabiatı, bir yaratıcıya gerek kalmaksızın kendi kendini var eden ve düzenleyen bir sistem olarak tasavvur ediyorsunuz. Bu düşünce, tabiatı ilahlaştırmak değil de nedir?

Sonra, biraz daha vurgulu bir tonla, "bîçare" kelimesinin üzerinde durdu:

İnançlı Kişi: Ve Bediüzzaman bu noktada sizi "bîçare" yani “çaresiz” olarak nitelendiriyor.[6] Neden mi? Çünkü başka bir çareniz yok. Ateist bir bakış açısına sahipseniz, yaratıcıyı inkâr edebilmek için, tabiatı ilahlaştırmaktan başka bir yol bulamıyorsunuz. Tabiatı, kendi kendine var olabilecek bir ilah gibi düşünmek zorunda kalıyorsunuz. Deist bir bakış açısına sahipseniz, işler daha farklı bir çaresizliğe dayanıyor. Bir yaratıcıya inanıyorsunuz, evet; ama O'nu aktif bir varlık olarak kabul ederseniz, bir yükümlülük doğacağının farkındasınız. İşte bu yükümlülüklerden kaçabilmek için, yaratıcıyı bir kenara çekiyor, istirahate bırakıyor ve tabiatı onun yerine koymak zorunda kalıyorsunuz. Bu da tabiatı bir ilah gibi görmekten başka bir şey değil.

İnançlı Kişi, gözlerini dinleyicilerin şaşkın ve düşünceli bakışları arasında gezdirdi. Onların bu ifadeler üzerine derin bir sorgulamaya itildiğini hissederek, ses tonunu biraz daha yumuşatarak sözlerini sürdürdü:

İnançlı Kişi: Asıl soru şu: Neden kendinizi bu kadar zorluyorsunuz? Neden tabiatı ya da sebepleri, ilah konumuna yükseltiyorsunuz? Bilinçsiz, şuursuz, bilgisiz, iradesiz ve kudretsiz bir şeye, mantığa aykırı bir şekilde bu kadar güç atfetmek, aklınız ve vicdanınız için gerçekten makul bir yol mu? Sizi buna iten şey nedir?

Bu sözlerle, odadaki sessizlik daha da derinleşti. Herkes, kendi içinde bu ifadelerin anlamını tartmaya başlamıştı. İnançlı Kişi’nin açıklamaları, odadaki her bir kişiyi düşünce yolculuğunda daha derin bir noktaya taşımış gibiydi.

İnançlı Kişi, gözlerini dinleyicilerde gezdirerek, sözlerine daha kararlı bir tonda devam etti:

İnançlı Kişi: Evet, size "Tabiatı ilahlaştırıyorsunuz ve ona tapıyorsunuz" dedim. Belki buna itiraz edecek ve “Hayır, biz tapmıyoruz, sadece yapanın tabiat olduğunu söylüyoruz” diyebilirsiniz. Ama burada "tapmak" kelimesini geleneksel anlamıyla, dinlerdeki gibi fiziksel bir ibadet ya da ritüel olarak kastetmediğimi anlamalısınız. Bahsettiğim şey, sizin tabiatı yücelterek, ona bir ilah gibi muamele etmenizdir. Tabiatı ilahlaştırarak ona kutsallık atfediyor, her şeyin kaynağını ona dayandırıyor ve bu yüzden ona taparcasına bir bağlılık gösteriyorsunuz.

İnançlı Kişi kısa bir duraksamanın ardından, odadaki sessizliği fırsat bilerek sözlerine daha derin bir anlam yükleyerek devam etti:

İnançlı Kişi: Tabiatı ilahlaştırdığınızda, düşünceleriniz ve inançlarınız onun etrafında şekilleniyor. Gördüğünüz her şeyin, hissettiğiniz her oluşun kaynağını "tabiat" diyerek açıklıyorsunuz. Bu şekilde, tabiat dışında bir şeyin varlığını kabul etmez hale geliyor, onu tüm varlığın temel kaynağı ve yöneticisi olarak kutsuyorsunuz. Bu da sizin tabiatı bir nevi ilah gibi gördüğünüz anlamına gelir. Evet, belki tabiat sizden ibadet, dua ya da kurban istemiyor. Ama onu ilahlaştırmanızın altında, bu yükümlülüklerden kaçma arzunuz yatıyor gibi görünüyor.

İnançlı Kişi’nin yüzünde sakin ama bir o kadar sorgulayıcı bir ifade belirdi ve ses tonunu yavaşça değiştirdi:

İnançlı Kişi: Tabiatı ilah olarak görmek, size kolaylık sağlıyor. Çünkü bu inanç size hiçbir yükümlülük dayatmıyor. Tabiat bir ilah olsa bile, sizin için kurallar koymuyor ya da sizden hesap sormuyor. Böylece istediğiniz gibi yaşamakta, dünyada adeta "atı koşturur" gibi davranmakta bir engel görmüyorsunuz. Her istediğinizi, istediğiniz şekilde yapıyor, bu inancın size sağladığı "özgürlüğü" doyasıya kullanıyorsunuz. Ama, gerçek şu ki, tabiat dahi kurallara sahiptir ve bu kuralları ihlal ettiğinizde sonuçlarına katlanmak zorunda kalırsınız.

İnançlı Kişi’nin tonu daha da ciddi bir hale geldi. Dinleyicilerin dikkat kesildiğini hissettiğinde, vurgusunu artırarak devam etti:

İnançlı Kişi: Bugüne kadar tabiatın kurallarını hoyratça ihlal ettiniz. Atmosferdeki oksijen seviyeleri tehlikeli noktalara düştüğünde, denizleri ve nehirleri kirletip onları kullanılamaz hale getirdiğinizde, toprağı verimsiz bırakacak şekilde tahrip ettiğinizde, hayvanları hoyratça tüketip soylarının tükenmesine neden olduğunuzda... İşte o zaman fark ettiniz ki, tabiatın bile sizden talepleri var. Tabiat size şöyle dedi adeta: “Kurallarıma uymadığınız için ben de size karşılık olarak cezamı vereceğim.” Bugün bu sonuçları yaşıyorsunuz ve hâlâ, bu kurallardan kaçarak sorumluluklardan kurtulabileceğinizi sanıyorsunuz.

Dinleyicilerin yüz ifadelerindeki ciddiyeti görünce, İnançlı Kişi, ses tonunu biraz yumuşatarak sürdürdü:

İnançlı Kişi: Şimdi de gözünüzü uzaya diktiniz. Dünyayı tahrip ettikten sonra, “Oralara gidelim, yeni bir başlangıç yapalım” diyorsunuz. Ama daha gitmeden uzayı uydularla doldurup bir çöp yığını haline getirdiniz. Bu, kuralsız ve sorumsuz yaşamayı bir alışkanlık haline getirdiğinizi gösteriyor. Ancak unutmamalısınız ki, nereye giderseniz gidin, kurallar ve sorumluluklar sizi bekliyor olacak. Bu, kâinattaki değişmez bir gerçektir.

İnançlı Kişi, derin bir nefes alarak bakışlarını tekrar dinleyiciler üzerinde gezdirdi ve ekledi:

İnançlı Kişi: Bugüne kadar tabiatı ve sebepleri ilahlaştırmayı seçtiniz çünkü başka bir çareniz yoktu (bîçare). Bu, sorumluluklardan kaçmanın kolay bir yoluydu. Ancak, ne kadar kaçmaya çalışsanız da sonunda tabiat ilahınız bile size “DUR” demek zorunda kaldı. Bu durum size bir gerçeği öğretmeli: Sorumluluklardan kaçamazsınız. Kâinatın her köşesinde, her zerresinde kurallar var ve bu kuralların dışında bir hayat yok. Öyle hoyratça yaşayamazsınız. Bu hakikati kabul etmek, sizin için kaçınılmaz bir sonuçtur.

Bu sözler, odadaki sessizliği neredeyse bir çığlık gibi böldü. Ateist, Agnostik ve Deist'in yüzündeki şaşkınlık daha da derinleşti. Bu şaşkınlık, yalnızca duyduklarının etkisiyle değil, İnançlı Kişi’nin sözlerindeki özgüvenin ve hakikat vurgusunun ağırlığıyla daha da büyümüştü.

İnançlı Kişi, sözlerini tamamlamış gibi görünüyor, ama bitirecekmiş gibi de görünmüyordu. Derin bir nefes aldı, kenardaki koltuğa rahatça oturdu ve sırtını yaslayarak kollarını iki yana serbestçe bıraktı. Dinleyiciler bir yandan onun sakin ama kendinden emin duruşunu izlerken, bir yandan da zihni bir merak kasırgasının içine sürüklenmiş gibiydi.

İnançlı Kişi şaşkınlık ve sessizlikle dolu odaya bir kez daha bakarak ve her bir dinleyicinin yüzündeki ifadeyi inceleyerek:

İnançlı Kişi: Gelin, ben size şu “doğa” diye yerlere göklere sığdıramadığınız, kutsayıp ilahlaştırdığınız “tabiat” ilahınızın asıl hakikatini anlatayım.

Oda sessizliğiyle dolup taşıyor, ama bu sessizlik içinde, söylenmemiş onca söz yankılanıyordu. İnançlı Kişi’nin "Tabiat ilahınızın hakikati" sözü, odadakilerin zihninde yeni soruların kıvılcımını ateşlemişti. Peki, gerçekten ne demek istemişti? Daha fazla ne anlatacaktı?

İnançlı Kişi’nin bu sakin ama sarsıcı sözleri, odadaki herkesin zihinlerinde büyük bir fırtınanın kopmasına sebep olmuştu. Ateist, Agnostik ve Deist'in yüzlerinde beliren ifadeler, sadece merakın değil, derin bir sorgulamanın da başladığını gösteriyordu. Belki de bu, kaçınılmaz bir yüzleşmenin ilk adımıydı.

Bu yüzleşmenin nereye varacağını öğrenmek için bir sonraki bölümde buluşmak üzere…

DEVAM EDECEK (İNŞALLAH)