Üçüncü yazımızın sonunda değişik kaynaklardan misvak ve ağız temizliği hakkındaki hadisleri derleyeceğimi belirtmiştim. Tüm hadislerin kaynağı genelde “Kütûb-ü Sitte” dediğimiz (Buhârî, Müslim, Ebû Dâvud, Tirmizî, Neseî ve İbni Mâce) altı kitaba ve bu altı kitaba Muvatta, Müsned ve Dârimi’nin Sünen’i ilave edilerek dokuz kitaptan oluşan “Kütûb-ü Tis’a”ya dayanır. Bazı hadisler mükerreren nakledilmiş veya aynı hadis başka bir raviden de küçük farklarla nakledilmiştir. Mükerrer de olsa çeşitli kaynaklardan rivayet edilen hadisleri tercüme farklılıklarından dolayı vermenin uygun olacağını düşündüm. Bu hadislerden bir sağlıkçı gözüyle özet olarak anladığım, ağız ve diş temizliği fıtrattandır. Peygamberimizin(asm) sünnetidir. Müminler ağız ve diş temizliğine özen göstermelidir. Ağız ve diş temizliği hem sağlığın hem de dinin gereğidir.

Ağız temizliği ve misvak hakkında çeşitli kaynaklardan derlediğim hadisler:

Sahih Kaynaklardan Seçme Hadisler Câmiü’s-Sağîr (Yeni Asya Neşriyat Ocak 2002)

1. Biriniz gece namaz kılmak için kalktığında misvak kullansın. Çünkü namazında bir şey okuduğunda melek ağzını onun ağzı üzerine koyar ve ağzından çıkan her şey meleğin ağzına gider (C.Sağır, 1:412, Hadis no:780).

2.Şu dört şey peygamberin sünnetidir: Haya, güzel koku sürünmek, evlenmek ve misvak kullanmak (Camiu’s Sağir 1:465, Hadis no:819)

3.Misvak kullanın temizlenin. (Camiu’s Sağir 1:45, H No:967)

4.Elbiselerinizi yıkayınız. Saçlarınızın fazlalıklarını kesiniz. Misvak kullanınız. Süsleniniz ve temizleniniz. Çünkü İsrailoğulları bunu yapmadıkları için kadınları zina etmişlerdir (Camiu’s Sağir 2:19, H No:1218).

5.Misvak kullanmam bana o kadar emredildi ki, üzerime farz kılınacağından korktum (Camiu’s Sağir 2:190, H No:1633).

6.Ağızlarınız Kur’an’ın yollarıdır. Öyleyse misvakla temizleyiniz (Camiu’s Sağir 2:428, H No:2214)

7.Yemekten sonra dişlerinizin arasını kürdanla temizleyiniz. Çünkü bu temizliktir. Temizlik ise imanı çağırır. İman da Cennette sahibinin yanındadır. (Câmiü’s-Sağîr 3:236, Hadis No: 3267).

8.Şu üç şey her Müslüman üzerinde yerine getirilmesi gereken bir haktır: Cuma günü yıkanmak, misvak kullanmak ve güzel koku sürünmek (Camiu’s Sağir 3:302, H No:3458).

9.Şu beş şey peygamberin sünnetlerindendir: haya, hilm, kan aldırma, misvak kullanma, güzel koku sürünme (Camiu’s Sağir 3:456, H No:3958).

10.Allah, ümmetimden abdest alırken ve yemek yedikten sonra parmak aralarını ovalayarak yıkayana ve dişlerini temizleyenlere merhamet etsin (Camiu’s Sağir 4:22, H No:4421).

11.Misvak kullanılarak kılınan iki rekât namaz, misvaksız kılınan yetmiş rekat namazdan daha faziletlidir. Gizli yapılan bir dua, açıktan yapılan yetmiş duadan daha faziletlidir. Gizli verilen bir sadak, açıktan verilen yetmiş sadakadan daha faziletlidir (Camiu’s Sağir 4:36, H No:4467).

12.Misvak ağzı temizler, Allah’ın rızasını kazandırır ve gözü parlatır (Camiu’s Sağir 4:147,H No:4833).

13.Misvak kullanmak kişinin konuşmasının güzelliğini artırır (Camiu’s Sağir 4:149,H No:4838).

14.Misvak, ölüm hariç her hastalığın şifasına vesiledir (Camiu’s Sağir 4:149, H No:4840). Yeni Asya Neşriyat 4.cilt 1099,sahife 2427. Hadis Aişe(r.a) dan rivayet ediliyor.

15. Misvak kullanılarak kılınan bir namaz misvak kullanılmaksızın kılınan yetmiş namazdan daha faziletlidir (Camiu’s Sağir 4:225, H No:5100).

16. Ağızlarınızı tertemiz tutunuz. Çünki ağızlarınız Kur’an’ın yollarıdır(Camiu’s Sağir 4:284, H No:5319).

17. Misvak kullanmayı ihmal etmeyin. Misvak ne güzel bir şeydir! Dişlerin kirini giderir, balgamı söker, gözü aydınlatır, diş etlerini güçlendirir, ağız kokusunu yok eder, mide faaliyetlerini düzenler, cennetteki dereceleri artırır, meleklerin övgüsüne vesile olur, Rabbi hoşnut eder, şeytanı kızdırır (Camiu’s Sağir 4: 342, H No:5531).

18. Cuma günü yıkanmak, misvak kullanmak ve bulabilirse güzel koku sürünmek buluğ çağına ermiş herkese ahlaki bir vecibedir (Camiu’s Sağir 4:411, H No:5800).

19. İbni Abbas’dan(r.a) rivayetle: Misvakta on güzellik vardır:Ağza hoş tat verir, diş etlerini pekiştirir, gözü parlatır, balgamı giderir, diş çürümesini durdurur, sünnete uygundur, merakları ferahlatır, Rabbi hoşnut eder, sevapları artırır, mide faaliyetlerini düzenler (Camiu’s Sağir 4:451,H No:5930).

20. Eğer ümmetime güçlük vermeyeceğini bilseydim, her namaz için abdest almalarını ve her abdest alışlarında misvak kullanmalarını emrederdim (Camiu’s Sağir 5:340, H No:7509).

İmam-ı Nevevi. Riyâzü’s – Sâlihîn Tercümesi (Çelik Yayınevi 1979, Tercüme Salih Uçan)

1.Ebu Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamberimiz (sas) buyuruyor ki: Eğer ümmetime-veya insanlara- ağır gelmeyeceğini bilsem, her namaz vesilesi ile misvak kullanmalarını emrederdim (Buhari, Müslim). (Riyaz’üs Salihin1198)

2.Huzeyfe (ra) der ki: Peygamberimiz (s.a.s) her uykudan uyanışında ağzını misvakla ovalardı ( Buhari, Müslim).(Riyaz’üs Salihin 1199)

3.Hz. Ayşe(r.a) der ki: Peygamberimizin (s.a.s) misvakını ve abdest suyun (yatmadan önce) hazırlardık. Oda gecenin Allah’ın dilediği bölümünde uyanır, dişlerini misvaklayarak abdest alır ve namaz kılardı (Müslim). (Riyaz’üs Salihin 1200)

4.Enesden (ra) rivayet edildiğine göre Peygamberimiz (sas) “misvaklamak hakkında size herşeyi fazlasıyla söyledim” buyurmuştur (Buhari). (Riyaz’üs Salihin 1201)

5. Şureyh b. Hâni der ki: Hz. Aişe’ye “Peygamberimiz (sas) eve gelince ilk önce ne yapardı” diye sordum; bana “ilk önce ağzını misvakla ovalardı” diye cevap verdi(Müslim). (Riyaz’üs Salihin 1202)

6. Ebu Mûse’l- Eş’arî (ra) der ki: Bir gün Peygamberimizin (sas) yanına girmiştim; misvakın bir ucu dilinin üzerinde idi (Buhari). (Riyaz’üs Salihin 1203)

7. Hz. Aişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamberimiz (sas) “misvak, ağzı temizleyen ve Rabb’in rızasını kazanan bir araçtır” buyurmuştur (Nesei, İbni Huzeyme). (Riyaz’üs Salihin 1204)

8.Hz. Aişe’den(r.a) rivayet edildiğine göre Peygamberimiz(s.a.s) buyuruyor ki:

“On şey fıtrat uyarıncadır: Bıyığı kısaltmak, sakal bırakmak, dişleri misvaklamak, burna su çekmek, tırnakları kesmek, parmakların eklem yerlerindeki kılları yıkamak, koltuk altı kıllarını yolmak, edep yerlerini traş etmek, istinca etmek. Hadisi rivayet eden “onuncusunu unuttum; her halde ağza su vermek olacaktı” diyor”(Müslim). (Riyaz’üs Salihin 1206)

Prof. Dr. İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme Şerhi (Akçağ Yayıncılık)

Cilt 10

Üçüncü Fasıl-Abdestin Sünnetleri (Bunlar Dokuzdur)

Birinci Sünnet: Misvak

1.(3615)- Ebû Hüreyre radıyallahu anh anlatıyor: “Resulullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Eğer ümmetimin üzerine zahmet vermeyecek olsaydım, her namazda, misvak kullanmalarını emrederdim.” (703)

Bu metin Sahiheyn’in metnidir. Muvatta’nın rivâyetinde: “…her abdestte.”denmiştir.(704)

2.(3616)- Ebû Dâvud ve Tirmizî’nin Zeyd İbnu Halil el-Cüheni(radıyallahu anh)’tan kaydettikleri rivâyet şöyledir: “Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)’ın şöyle söylediğini işittim: “Ümmetime zahmet vermeyecek olsam, her namazda misvak kullanmalarını emrederdim ve yatsı namazını da gecenin üçte birine kadar te’hir ederdim.” (705)

3.(3617)-Tirmizî şu ziyadede bulundu:”Zeyd İbnu Hâlid, namaza geldiği zaman misvağı kulağının üstünde olurdu, tıpkı kâtibin, kulağı üstündeki kalemi gibi. Misvaklanmadan namaza durmazdı. Misvaklandıktan sonra yine yerine koyardı.” (706)

4. (3618)-Huzeyfe radıyallahu anh anlatıyor: Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) gece (namaza) kalktığı vakit ağzını misvakla ovalardı.”(707)

5.(3619)- Yine Hz. Âişe radıyallahu anhâ anlatıyor: Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)’ın abdest suyu ve misvâkı (akşamdan hazırlayıp yanına) konulurdu. Gece kalkınca abdest bozar, sonra misvaklanırdı.” (708)

6.(3620)- Bir diğer rivayette şöyle gelmiştir: Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)  gece ve gündüz yattığında ve kalktığında mutlaka abdest almazdan önce misvaklanırdı.”[Ebû Dâvud, Tahâret 27,30,(51,56,57); Müslim;Tahâret 45,(253); Nesâî,Tahâret 8,(1,13), Metin Ebû Dâvud’a ait.]

7.(3621)- Yine Hz. Âişe radıyallahu anhâ anlatıyor: Resulullah(aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: “Misvak ağız için bir temizlik vasıtasıdır. Rab Teâla içinde rıza vesîlesidir” (709)

8.(3622)- Hz. Ebû Musa radıyallahu anh anlatıyor : “Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)’a uğramıştım. Elindeki bir misvakla dişlerini misvaklıyordu ve ü,ü  diye bir ses çıkarıyordu, misvak ağzındaydı, sanki kusuyor gibiydi.” (710)

9.(3623)- İbnu Ömer radıyallahu anhümâ anlatıyor: “Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:”Rüyamda gördüm ki, bir misvakla dişlerimi misvaklıyorum. İki kişi yanıma geldi, biri diğerinden büyüktü. Elimdeki misvakı onlardan küçük olana uzattım. Bana: “(Büyüğü) büyükle!” dendi. Bunun üzerine misvağı büyük olana verdim.” (711)

10.(3624)- Hz. Âişe radıyallahu anhâ anlatıyor: “Resulullah(aleyhissalâtu vesselâm) bana misvağını yıkamam için verirdi. (Teberrük için, yıkamazdan) önce kendim kullanırdım, sonra yıkayıp ona verirdim.” (712)

Cilt 15

4.(5404)- Bir rivayette Buhârî şu ziyadede bulundu: ‘’Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) hastalığı sırasında: “Ben, yarın neredeyim?’’ Ben, yarın neredeyim?” diye sorarak Hz. Aişe’nin yanında kalacağı günü öğrenmek istedi. Zevceleri, dilediği yerde kalma izni verdiler.’’

Hz. Aişe) der ki: “Aleyhissalâtü vesselâm, benim hücremde ve normal olarak bana uğramakta olduğu günde vefat ettiler. Ayrıca Aziz ve Celil olan Allah onun ruhu şeriflerini kabzettiği vakit, mübarek başları ciğerimle boğazım arasında (göğsümde) (yaslanmış vaziyette) idi. Tükürüğü de tükürüğüme karışmıştı. Aleyhissalâtü vesselâm’ın hastalığı sırasında birara, (kardeşim) Abdurrahman İbnu Ebi Bekr (radıyallahu anhümâ) içeri girdi, elinde bir misvak vardı, dişlerini misvaklıyordu. Resulullah (asm) o misvağa baktı.

"Ver o misvağı bana!" dedim. O da verdi. Dişlerimle kemirip yonttum ve ucunu geverek (yumuşatıp) Aleyhissalâtu vesselâm'a uzattım. Resulullah, başı göğsüme yaslı vaziyette onunla dişlerini misvakladı." [Buhârî, Megazî 83, Vudu 45, Ezan 39,46,47,51,67,68,70,Hibe 14,Humus 4, Enbiya 19, Tıbb 21, İ’tisam 5; Müslim, Salat 90, (418); Tirmizî, Cenaiz 8, (978,979); Nesâî, Cenaiz 6,(4,6,7).] (355)

Cilt 17

Misvak

92. (289)(6079)- Ebu Ümame(radıyallahu anh) anlatıyor:” Resulullah (aleyhissalâtü vesselâm) buyurdular ki: “Dişlerinizi misvaklayın. Çünkü misvak ağız için temizlik sebebidir, Allah’ın rızasına vesiledir. Cibril her gelişinde bana misvakı tavsiye etti; öyle ki bana ve ümmetime farz kılınacağından korktum. Ümmetime zorluk veririm diye endişe etmeseydim bunu onlara farz kılardım. Ben öyle(ciddi) misvak kullanırım ki, öndeki dişlerimin (veya diş etlerimin) diplerinden kazınacağı endişesine kapılırım.” (145)

93.(291)(6080)- Hz Ali(radıyallahu anh) buyurmuştur ki: “Muhakkak ki ağızlarınız Kur’an’ın yollarıdır, onları misvakla temizleyin.” (146)

Es- Sünenü’l Kübra İmam Nesai (Ocak Yayıncılık Aralık 2011-Yayın editörü Yusuf Özbek)

1. Huzeyfe(r.a) der ki: Resulullah (s.a.v) gece vakti kalktığında dişlerini misvakla ovalardı (Nesai,Mücteba:1/8;Tuhfe:3336).

2.Ebu Musa(r.a) anlatıyor: Misvak kullandığı bir sırada Resulullah’ın(s.a.s) yanına girdim. Misvakın bir ucu dilinin üzerinde olduğu halde “a,a” diye ses çıkarıyordu ( Nesai,Mücteba: 1/9: Tuhfe: 9123).

3. Abdurrahman bin Ebi Atik, babasından bildiriyor: Hz. Aişe’yi işittim. Resulullah’ın (s.a.s) “Misvak, ağzı temizleyen, Rabbi razı edendir.” Buyurduğunu haber verdi (Nesai, Mücteba: 1/10; Tuhfe:16271).

4.Enes bin Malik’in bildirdiğine göre Resulullah (s.a.s) “Size, misvak kullanma hakkında çokça tekrardan bulundum.” Buyurdu. (Nesai,Mücteba:1/11,Tuhfe:914)

5.Şureyh anlatıyor: Hz. Aişe’ye ; “Hz. Peygamber (s.a.v) eve girdiğinde(yapacağı işlere) ne ile başlardı?” diye sordum. “Misvak kullanmakla” cevabını verdi. (Nesai, Mücteba:1/13, Tuhye:6144)

Ahmed Ziyâüddin Gümüşhanevî (Musannif). Ramûz El- Ehadis(Hadisler Deryası Tercümesi), Mütercim Abdülaziz Bekkine(k.s), 1982 (Neşre Hazırlayanlar: Lütfü Doğan, M. Cevad Akşit)

190/1 Misvak olmadığında parmak, misvak yerine geçer. Hz. İbni Ömer r.a

214/8 Misvak erkeğin fesahatını artırır. Hz. Ebu Hüreyre r.a

249/9 Dişlerinizi hilalleyin. Bu nezafettir. Nezafette imana davet eder. İman da sahibini cennete götürür. Hz. İbni Mes’ud r.a

249/10 Yemeğin akabinde hilallenin ve ağzınızı çalkalayın. Bu, sivri dişler ve azı dişleri için sıhhat vericidir. Hz. İmran İbni Husayı r.a

555/13 Abdestinden artan su ile misvaklanırdı. Hz. Enes r.a

555/14 Misvakı enlemesine kullanır, suyu emerek içerlerdi. Üç defa nefes alır ve derlerdi ki: “ Bu türlü içmek daha iyi , hazmı daha kolay ve sıhhate daha uygundur. “ Hz. Rabia İbni Ektem r.a

Ulemadan Bir Hatıra

Ashab-ı Kiram ve onların izinde yürüyen Tabiîn ve Allah dostları her daim misvak sünnetini uygulamışlardır. Nitekim İmam Şa’ranî k.s. şöyle anlatır:

“Allah’ın rahmeti üzerine olsun, İmam Şiblî bir gün abdest vakti misvakını bulamamış, orada birisinden bir altın karşılığında bir misvak almış ve onunla dişlerini misvaklamış. Ondan sonra abdest almaya başlamış. Bu kadar yüksek fiyata bu misvakı aldığını görenler hayret edince onlara şöyle cevap vermiş:

Allah katında dünyanın bir sinek kanadı kadar dahi değeri yoktur. Kıyamet günü Hak Tealâ tarafından bana, ‘Peygamber’in sünnetini ne sebeple yapmadın? Dünya ve içinde bulunan bütün mallar Hak Tealâ nazarında bir sinek kadar bile önemli değilken sen bu dünya malından verip Peygamberi’nin sünnetini neden yerine getirmedin, diye soracak olursa ne cevap vereceğim?” (Semerkant Dergisi Ocak 2013).

Not: Diyanet İşleri Yayınlarından Hadislerle İslâm, 2014 1. Baskı 7. Cilt (Ağız ve Diş Sağlığı Peygamberlerin Ortak Sünneti) Sahife 449-457 okunabilir. Yukarda zikredilen hadislerden farklı hadisleri okuyanlar kaynağı ile birlikte e-mailime atarsa memnun olurum.