Tartışma kültürü ile ilgili Risale-i Nur'da çok güzel ölçüler var. Birkaç tanesini sıralarsak:

- Hakkı ve hakikati bulma amacında olmak,
- Ego-Enaniyet savaşına girmemek,
- Karşı tarafın haksız çıktığına sevinmemek,
- Mukaddesatı kendine siper etmemek.

Dünyada her çağda olduğu gibi bu çağda da Alem-i Manada tecessüm eden fikirler maddi alemde de temessül ediyor. Fikirler her an birbiriyle çatışıyor. Bu sözle yaşanmıyor her zaman. Bazen bir tavır ve hareket bir fikrin altına mühür basabiliyor.

Sosyal medyanın gelişip genişlemesiyle bu fikir tartışmaları daha geniş kitlelerce, daha çeşitli insan grupları arasında yaşanıyor. Elbetteki insanoğlu mükerremdir. Hakkı arıyor. Elinde tuttuğu fikrin hakikat olduğunu düşünmezse elinde tutmaz. Bu yüzden herkes kendi fikrine hakikat nazarıyla bakıyor. Kendi görüşünü hakikat olarak da savunuyor. Burada sorun yok. Elbette insanlar konuşacak ve tartışacak. İnsanoğlunun gerçeği bulma arzusunu susturabilecek bir silah henüz icat edilmedi. Bu yüzden ellerindeki imkan ve yüreklerindeki cesaret ölçüsünde herkes fikirlerini savunacak ve savunmalı. Sorun buradan sonra çıkıyor. İnat, menfaat, cehalet, haksız çıkmakla zedeleneceği düşünülen gurur, hakka değil enesine tarafgirlik gibi sebepler, fikir teatilerini müspet bir tartışma veya karşılıklı aktarımdan çıkarıp süfli şov ve propagandaya çeviriyor.

Elbette böyle bir aracı herkes kendi gücü ölçüsünde kullanmaya çalışıyor. Hollywood üzerinden yapılan kültürel ve ideolojik operasyonların bir kısmı ifşa oldu örneğin. Muktedirler bu sahayı boş bırakmıyorlar. Fikirler, argümanlar pompalanıyor ve oltaya takılacak insanlar bekleniyor.

Yazının başlığını demagoji koyduk. Aslında yazıda batıda fallacy olarak adlandırılan cerbeze olarak nitelendirebileceğimiz bu olgunun çeşitlerinden bahsedilebilirdi. Ama bu meraklılarına bir araştırma ödevi olsun. Tartışmalarda veya argüman sunumlarında en çok kullanılan demagoji çeşitlerinin sadece isimlerini verelim:

Argumentum ad antiquitatem
Bir politika, davranış ya da uygulamanın ''her zaman aynı yol, yöntem izlenerek yapıldığı'' için kabul edilebilir bulunabileceğini savunan argümanları ileri sürmek. Örneğin müşriklerin atalarının dinini hakikat sanması gibi.

Argumentum ad hominem
Herhangi bir argüman ileri süren kişinin argümanından ziyade kişiliğine saldırmak. Örnek verirsek; Mekkeli müşriklerin peygamberimizin oğlu olmamasını ileri sürmeleri veya deli, şair demeleri.

Argumentum ad logicam
Herhangi bir önermenin kanıtlarının yetersizliği sebebiyle geçersiz olacağını varsaymak. Yanıltıcı çünkü önermeyi destekleyen farklı kanıt ya da argümanlar hala bulunabilir. (Risale-i Nur'daki kapı saray örneği)

Argumentum ad misericordiam
Tartışma sırasında duygu sömürüsüne başvurma.

Argumentum ad nauseam
Bir şeyi tekrar tekrar söyleyerek kanıtlamaya çalışmak.

Argumentum ad numerum
Bir şeyin doğruluğunu, o şeyin doğru olduğunu düşünen insan sayısını göstererek kanıtlama teşebbüsü. Ama kaç kişi bir şeye inanırsa inansın bu o şeyi zorunlu olarak haklı ya da doğru yapmıyor.

Argumentum ad populum
Bir şeyi toplumun da sizinle aynı kanaatte olduğunu göstererek kanıtlamaya çalışmak.

Argumentum ad verecundiam
Bu safsata bir kişi önermesinin gerçekliğini kendi görüşüyle aynı kanaatte olan herhangi birisini, bu birisi konu hakkında uzman olmamasına rağmen, referans göstererek açıklamaya çalışınca oluşuyor.

Complex question
Oluşturuluşu ile dolaylı olarak bir şeyin doğru olduğunu varsayan dikkat dağıtma amaçlı sorular/safsatalar bütünü.

Dicto simpliciter
Geniş açıklamalar yapıp her özel durum için doğru olacağını bekleme safsatası. Diğer adıyla, genelleme.

Petitio principii / begging the question
Bir iddiayı ispatlamaya çalışırken, varsayılan iddianın doğruluğu ispatlanmış gibi kabul ederek çıkarımlarda bulunma.

Post hoc ergo propter hoc
Bu safsata da a'nın b'den önce meydana gelmesi sebebiyle a'nın b'ye sebep olduğunu varsaymak.

Red herring
Eldeki sorunu tartışırken ilgisiz olgu ya da argümanlarla dikkatin dağıtılması.

Slippery Slope
Slippery slope argümanı, bir politikayı benimsemenin ya da eylemde bulunmanın bizi diğer politikalar veya eylemler serisini ele almaya götüreceğini söyler.

Straw Man
Kişinin ileri sürdüğü asıl argümanlar yerine o argümanların karikatürize edilmiş ya da abartılmış versiyonlarını yanlışlama çabası.

Temel seviyede mantığı kullanabilmek bir zorunluluk. Öne sürülen argümanın iddiayı ispatlayıp ispatlayamadığını ayırt edebilecek kadar düşünebilmek gerekli. Kur'an-ı Kerim buna karşı çıkmıyor hatta emrediyor. Şerikleri reddederken ve kâinattan örnekler verirken... Tahkik ehli olmak da bu yoldan geçiyor sanırım.